Donma vücut ısısının 35 santigrat derecenin altına düşmesi ile ortaya çıkan tablodur. Aşırı soğuğa maruz kalma sonucunda vücudun yeterince kan gidemeyen bölümlerinde pıhtılaşma sorunları başlar. Zamanında ve uygun müdahale yapılmaması durumunda uç noktalardan başlamak üzere önce uzuv sonra diğer organ kayıpları yaşanabilir. Bundan en çok etkilenen vücut organları ise burun, kulaklar, eller ve ayaklardır.
Donma Çeşitleri:
- Birinci Derece Donma (Soğuk Sızısı): En hafif donma şeklidir. Donan bölgede sızı, kaşıntı, ciltte iğnelenme hissi, kırmızı, beyaz veya sarı renkli cilt, uyuşukluk, halsizlik olabilir. Soğuğa maruziyet düzelince ciltte his kayıpları ve soyulmalar görülebilir. Kalıcı hasar bırakmaz. Basit önlemlerle kolayca düzelebilir.
- İkinci Derece Donma (Yüzeyel Donma): Soğuğa daha uzun süre maruz kalanlarda veya birinci derece donma vakalarının yeterli müdahale yapılmayanlarda görülür. Etkilenen bölgede birinci derece donma belirtilerine ilave olarak ciltte gerginlik, ödem, içi su dolu kabarcıklar (bül) ortaya çıkar. Büller soğuk maruziyetinden 1-3 gün sonra görülebilir ve zamanla siyahlaşır. Ağrılıdır. Uygun tedavi ile cilt kendi kendini yenileyerek siyah alanları düzeltir.
- Üçüncü Derece Donma (Derin Donma): Soğuk maruziyetinin daha da uzaması veya ikinci derece donma vakalarının yeterli müdahale yapılmayanlarında görülür. İkinci derece donma vakası belirtilerine ilave olarak sağlıklı deriden açık bir şekilde ayrılan siyah cilt alanları mevcuttur. Sinir uçları, kan damarları soğuktan etkilenir. Büller kanlı bir görünüm alır. Pıhtılaşma hızlı ilerler. Gangren çoğunlukla uzvun kesilmesiyle durdurulabilir. Enfeksiyon riski yüksektir.
Donma için riskli gruplar:
- Çocuklar,
- Yaşlılar,
- Bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler,
- Yorgun, aç, uykusuz kişiler,
- Alkol alanlar,
- Zayıf kilolu kişiler.
Donmalarda ilk yardım:
- Hasta/yaralının soğuk ortamla teması kesilir, ılık bir alana alınır,
- Hasta/yaralı sakinleştirilir,
- Hasta/yaralının hareket etmesi engellenir,
- Üzerindeki ıslak giysiler çıkarılır, kuru elbise giydirilir,
- Ağızdan yiyecek alabilir durumda ise sıcak içecek içirilir,
- Su toplayan kabarcıklar patlatılmaz, üzeri temiz bir bezle örtülür,
- Donan bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
- Donma durumunda korunur, yumruklaşan eller açılmaya çalışılmaz,
- El ve ayaklar yukarı kaldırılır,
- Acil tıbbi yardım talep edilir,
- Donan kişiyi ısıtmak için battaniyeye sarılıp 230C’lik odada bekletilebilir (pasif ısıtma). Bu şekilde kişinin kendi kendine ısınması sağlanır. Ayrıca imkân varsa içi sıcak su (40-45 0C) dolu küvete sokulup ısıtılabilir (aktif ısıtma).
Donma olayından korunma:
- Soğuk havalarda el, ayak, burun ve kafayı sıcak tutacak elbiseler giyinin,
- Soğuk, karlı havalarda bilmediğiniz, yüksek, insanlardan uzak yerlere tek başınıza gitmeyin,
- Kış günlerinde bulunduğunuz ortamdaki uyarı levhalarına dikkat edin, uyarılara (zincir takma, çığ tehlikesi vs) uyun,
- Karlı havalarda, yanınıza yedek elbise alın,
- Kış günlerinde bal, pekmez gibi kalorisi yüksek gıdalar tüketin,
- Alkollü iken uyku riskiniz artacağından tek başınıza karlı bölgelerde gezmeyin,
- Soğuğa maruz kalırsanız sabit durmayın, hareket edin, ellerinizi ayaklarınızı hareket ettirin,
- Soğuk havalarda dolaşımı azaltacak dar elbise ve ayakkabılar giymeyin.
Fotoğraf: Yan Krukau