Aspiratör nasıl kullanılır?
Acil bir durum gelişen veya nörolojik vb sorunları nedeniyle yutma refleksini kaybetmiş hastaların zamanla ağızlarında biriken sıvı veya artıklar solunum yollarının tıkanmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle bir aspiratör yardımıyla sık sık ağız ve solum yolu girişlerinin temizlenmesi gerekir. Aspirasyon ağızdaki tükürük veya mukusu çıkarmak için bir emme makinesine (aspiratöre) bağlı küçük bir plastik tüpün ağza yerleştirilmesi ve içeriğin emilerek temizlenmesidir.
Neden aspiratör?
Hastada ani gelişen bilinç değişikliği çok çeşitli sorunlardan kaynaklanabilir, ancak çoğunlukla nefes alamama sonucu boğulma ve hipoksi en sık sebeplerdir. Solunum sıkıntısı kapalı veya tıkalı bir hava yolundan kaynaklanabilir. Hava yolu açık olsa bile, solunum sıkıntısı ağız içeriğinin solunum yoluna kaçması (aspirasyon) gibi hava yolu sorunları riskini artırır. Alerjik reaksiyonlar da hemen hemen her zaman solunum yollarını tehlikeye atar. Nöbetler de aspirasyon ve hava yolu yaralanmalarına yol açabilir.
Aspiratör çeşitleri nelerdir?
Aspiratörler mobil olmasına, emiş gücüne ve mekanizmasına göre çeşitli tiplerde olabilir:
- Emiş gücünü el ile yönetilen bir pompa kullanarak üreten manuel aspiratörler.
- Duvara monte edilen aspirasyon üniteleri hastanelerde, ambulanslarda, bazı kliniklerde ve bazı diş muayenehanelerinde taşınabilir olmayan aspirasyon sağlar.
- Taşınabilir acil durum emme cihazları daha küçüktür ve pille çalışır.
Ağız içi aspirasyon cihazı sadece ağızdan (ağız boşluğundan) aspirasyon yapmak için kullanılmalıdır. Daha derin aspirasyon yapmak için sağlık tesisi ve personelinin müdahalesi gerekir.
Ne zaman aspiratör kullanılmalıdır?
- Hastanın öksürük refleksini uyarmak gerektiğinde aspiratör kullanılabilir.
- Hastanın hava yolundan hırıltı gibi duyulabilir sesler gelmesi halinde ve hastanın öksürmemesi veya öksürme talimatlarını yapamaması durumunda solunum yolunu temizlemek için aspiratör kullanılır.
- Salgıların tıkanması veya hava yolunun tıkanma riski olması durumunda hava yolunu açık tutmak için aspirasyon yapılır.
- Elle temizleme gibi daha basit hava yolu temizleme stratejileri başarısız olduğunda aspiratör kullanılarak temizlik yapılır. Ancak elle temizleme esnasında ağız içeriğnin solunum yollarına ittirilmemesine dikkat edilmelidir.
- Bir hasta tutulan sekresyonlar nedeniyle solunum sıkıntısı yaşadığında veya solunum sıkıntısı belirtileri arasında taşikardi, azalmış SPO2, artan FiO2 veya artmış PEEP bulunuyorsa aspiratör kullanmak gerekebilir.
Ne zaman aspiratör kullanılmamalıdır?
Bazı durumlarda aspiratör kullanmak hastanın daha sıkıntılı durumlara maruz kalmasına yol açabilir. Bu koşulların ivedilikle değerlendirilmesi ve hastaya hayati risk oluşturmayacak halde ise aspiratör kullanılması gerekecektir. Bunlar:
- Hastada şiddetli bronkospazm veya şüphesi varsa
- Beyin omurilik sıvısı sızıyorsa
- Kafatası veya yüz kırılmışsa
- Burun tıkanıklığı veya burun kanaması varsa
- Yakın zamanda burun veya solunum yolu ameliyatı geçiren bir hastaysa.
- Gevşek dişler veya protezler varsa
Aspiratör nasıl kullanılır?
- Gerekli malzemeler; aspiratör cihazı, cihazın plastik ana hortumu, aspirasyon katateri veya tüpü, kişisel koruyucu ekipmanlar, su dolu bir kova ve tıbbi atık çöp kovasıdır.
- Ellerinizi yıkayın ve uygun şekilde eldiven ve önlük kullanın.
- Emiş ünitesinin (aspiratörün)/kutunun/borunun/aspirasyon kataterinin (tüpünün) kullanıma hazır ve çalışır olduğundan emin olun.
- Hastayı aspire etmeden önce, en az 30 saniye boyunca %100 oksijenle preoksijenasyon uygulanmalıdır. Aksi takdirde, iatrojenik hipoksi riskiyle karşı karşıya kalınabilir.
- Hastanın sırtı ve boynu desteklenerek iyi bir pozisyonda olmalıdır. Hasta sırt üstü değil yan yatırılmalı veya oturur pozisyonda olmalıdır.
- Hasta için doğru kateter seçilmelidir. Çok büyük bir kateter hava yoluna zarar verebilirken, çok küçük bir kateter yeterli emiş sağlamayabilir.
- Vakum makinesini çalıştırın ve emiş gücünü kontrol edin. Emiş gücü düşük ayarda, uygun olan en hafif basınç ile çalışmaya başlanır. İlk çalıştırmada bir miktar su içerisine sokarak tüpü temizleyin.
- Ağzı çapraz parmak tekniği kullanarak açın ve boğazı arayın.
- Önce ağız içeriğini kenarlardan başlayarak temizleyin. Emiş tüpünün ucunu ağız dokusuna değdirip yapışmasını ve dokuya hasar vermesini engelleyin.
- Ardından solunum yolu girişini temizlemek için kateteri yerleştirmeden önce hava yolunu görebilmelisiniz. Vakum yaparken, vakum kateterini geri çekmek için süpürme hareketi kullanın. Göremediğiniz noktaya aspirasyon sondasını ilerletmeyin.
- Aspirasyonu 15 saniyeden uzun süre devam ettirmeyin. İlk aspirasyon denemesinden sonra hava yolu açık değilse, hastaya reoksijenasyon uygulayın ve tekrar deneyin.
- Vakumlamadan sonra kateter ucunu su dolu kovaya sokarak hortumdaki tüm salgıların akmasını sağlayın.
- Gerektiğinde ve aspiratör haznesi dolduğunda boşaltmayı unutmayın.
- Kullanımdan sonra vakumlama makinesini kapatın. Pilli ise şarj ünitesine takmayı unutmayın.
- Bulaşıcı hastalıkların bulaşmasını önlemek için tek kullanımlık emme kateterlerini asla tekrar kullanmayın.