Benign prostat hiperplazisinin tanısı:
Benign prostat hiperplazisi tanısı için hastadan iyi bir anamnez almak önemlidir. İdrara çıkma sıklığı, günlük sıvı alım düzeyi, idrar kaçırma şikayetleri, kanama vs sorgulanır.
Fizik muayenede BPH dışındaki hastalıklar açısından inceleme yapılır. Benign prostat hiperplazisi için fizik muayenenin önemli bir parçası parmakla makattan muayenedir (dijital rektal muayene). Parmakla makatta uygun pozisyonda girilir. Prostat bezinin büyüklüğü elle hissedilmeye çalışılır. Prostat yüzeyinin muayenesi prostat kanseri tanısı açısından da önemli olabilir.
Anamnez ve muayeneyi desteklemek amacıyla bazı testler istenebilir. Bunların bir kısmı BPH için olsa da büyük kısmı başka hastalıkların ayırımının yapılması açısından önemlidir.
- İdrar testleri: İdrar yolu enfeksiyonları, taş oluşumuna bağlı kanama tespit edilebilir.
- Kan testleri: Böbrek fonksiyon testleri, enfeksiyon belirtileri araştırılır.
- PSA (Prostat spesifik antijen) düzeyi: Prostat kanseri ayırımı açısından önemli bir kan testidir.
- İdrar akım testi: Üroflowmetri cihazı ile idrar akım hızı incelenir. BPH’da idrar akım hızının azalması beklenir.
- Mesanede kalan idrar tepiti: İdrar yapıldıktan sonra mesanenin boşaltılıp boşaltılmadığı husussu ultrasonografi ile tespit edilir. Normalde kalması gereken düzeyin üzerinde idrar kalması BPH’ı düşündürür.
- Görüntüleme testleri: Rektal yoldan çekilen ultrasonografi prostat boyutununve konumunun tespiti açısından faydalıdır. Prostat kanserinden şüphelenilen durumda manyetik rezonans görüntüleme istenebilir.
- Biyopsi: Prostat kanserinden şüphelenilen PSA düzeyi artmış hastalarda düşünülebilir.
- Ürodinami: Eğer nörolojik nedenlere bağlı bir durumdan şüphelenilirse yapılabilir. Mesane kasının kasılma düzeyine bakılır.
Benign prostat hiperplazisinin tedavisi:
Hafif prostat büyümelerinde, hastanın şikayeti de çok değilse en iyi yöntem takip etmektir. Hastanın altı ayda bir kontrolleri yapılır. Hastaya bazı önerilerde bulunulur.
Benign prostat hiperplazisi olan hastalar için öneriler:
- Kafein içeren içeceklerden uzak durun (idrar üretimini artırır),
- Alkolden uzak durun (idrar üretimini artırır),
- Yapay tatlandırıcıları azaltın,
- Gece belli bir saatten sonra içecek içmeyin (gece idrara çıkmanızı artırır),
- Belli saatlerde idrara çıkın (örneğin her altı saatte bir idrara çıkarak mesanenizi eğitin),
- İdrarınızı bekletmeyin (mesanenizde hasara yol açabilir),
- Fazla kilolarınızdan kurtulun,
- Düzenli olarak egzersiz yapın, hareket edin,
- Soğuktan korunun (idrar sıklığınızı artırır),
- Çift işeme (idrar yaptıktan sonra tekrar idrara çıkma, bu sayede idrar torbasında idrar kalmasını en aza indirme),
- İdrar kaçırma riskine karşılık emici pedler veya idrar kılıfları kullanabilirsiniz,
- İlaç kullanırken dikkat edin (antihistaminikler idrara çıkmayı zorlaştırır, diüretikler sık idrara çıkarır).
Benign prostat hiperplazisinin ilaç tedavisi:
Özellikle hafif ve orta şiddette benign prostat büyümelerinde tercih edilebilir. Hastanın yaşına, prostat büyüklüğüne, belirti ve bulguların şiddetine ve ilave hastalık varlığına göre ilaç seçimi yapılır. İlaçların olası yan etkileri açısından dikkatli olmak ve belli aralıklarla prostat kontrolü yapmak gerekir.
- Alfa blokerler: Kasları gevşeterek idrar yapmayı kolaylaştırabilir. Bu kapsamda alfuzosin, doksazosin, prazosin, silodosin, tamsulosin,terazosin vs kullanılabilir. Baş dönmesi ve cinsel problemler oluşturabilir.
- 5 alfa redüktaz inhibitörleri: Testosteron seviyelerini yükselterek prostatı küçültür. Prostatın 40 gram ve üzerinde olduğu vakalarda tercih edilir. Cinsel problemlere yol açabilir. Bu kapsamda finasteride ve dutasteride kullanılabilir.
- Fosfodiesteraz tip 5 inhibitörleri: Genellikle sertleşme sorunu gibi erkek cinsel fonksiyon bozukluklarında kullanılır. Kaslarda gevşemeye yol açması nedeniyle BPH hastalarında da idrar yapmayı kolaylaştırır.
Benign prostat hiperplazisinin cerrahi tedavisi:
İlaç tedavisine cevap vermeyen, orta ve ciddi vakalarda cerrahi tercih edilebilir. Farklı cerrahi tedavi seçenekleri vardır. Seçilen cerrahi metoda göre değişmekle birlikte kanama, idrar yaparken zorlanma, idrar yolu enfeksiyonları, cinsel problemler gibi komplikasyonlar gelişebilir.
Cerrahi tedavi yönteminin seçimi, hastanın durumuna, ilave hastalığına, prostatın büyüklüğüne, belirtilerin şiddetine veya olası komplikasyonlara göre yapılır.
- TUMP (transuretral mikrodalga termoterapi): Penis ucundan girilir, ısı etkisiyle prostat dokusunun fazla olan kısmı yakılarak idrar kanalındaki darlık rahatlatılır.
- TUNA (transuretral iğne ablasyonu): Penis ucundan girilir, iğne ile prostatın fazla olan kısmı alınır, idrar kanalındaki darlık genişletilir.
- TUİP (transuretral prostat insizyonu): Penis ucundan girilir, prostatın idrar torbasına yaptığı bası küçük kesilerle giderilir, idrar kanalına idrar geçişi rahatlatılır.
- Stend uygulaması: Prostat içine özel bir stend yerleştirilir, idrar kanalının daralması düzeltilir. Tek başına yeterli olmayabilir, ilave bir cerrahi işlem gerekebilir.
- Açık cerrahi: Karın cildinden girilir, prostat alınır.
- TUR (transuretral rezeksiyon): Penis ucundan girilir, prostat dokusu tamamen alınır.
- Plazmakinetik TUR: TUR işlemine ilave olarak işlem yapılan bölgenin yıkanmasıdır. Kanama riski daha da azalır.
- Lazer cerrahi: Lazer yardımı ile prostat dokusunun alınmasıdır. Holmiyum, neodymium, potasyum titanyl fosfat, diode gibi farklı lazer türleri kullanılabilir. Günümüzde sık tercih edilen yöntemlerdendir. HoLAP, HoLEP, HoLRP şeklinde farklı uygulama metodları vardır. TUR yöntemine göre cerrahi sonrası komplikasyonlar açısından daha tolere edilebildiğine yönelik yayınlar mevcuttur.
- Robotik cerrahi: Karın bölgesinden açılan 5-6 delikten özel aletlerle girip prostat dokusunun alınması işlemidir.
Benign prostat hiperplazisi için tamamlayıcı tıp uygulamaları:
Sık görülen bir hastalık olması, hastaların çoğunun ileri yaşlarda ve ilave hastalıkları olan kişiler olması nedeniyle günümüzde bazı tamamlayıcı tıp uygulamaları da prostat tedavisinde yerini almaya başlamıştır.
Özellikle hafif prostat büyümelerinde tamamlayıcı tıp uygulamaları tek başlarına uygulanabilirken, orta ve ciddi prostat büyümelerinde genellikle diğer tedavilere ilave olarak uygulanır. Tek başına veya ilave tüm tamamlayıcı tıp uygulamalarının takip eden doktorunuzun gözetiminde ve onun önerileri doğrultusunda uygulanması esastır.
Tamamlayıcı tıp uygulamaları arasında sıklıkla bitkisel ürünler kullanılır. BPH’da sıklıkla kullanılan bitkisel ürünler şunlardır:
- Kabak çekirdeği,
- Yakı otu yaprağı,
- Güney Afrika yıldız bitkisi kökü,
- Afrika erik ağacı kabuğu (çay şeklinde kullanılır),
- Çavdar poleni,
- Amerikan cüce palmiye ağacı meyvesi,
- Isırgan otu,
- Domates,
- Deniz çamı reçinesi,
- Yeşil çay.
Fotoğraf: Andrea Piacquadio