Yanıklarda ilk yardım
Yanıklar bazen ciddi komplikasyonlarla seyreder ve ölümcül olabilir. Bu nedenle yanıklara zamanında ve etkin müdahale önemlidir. Diğer taraftan geç yapılan veya yanlış yapılan müdahaleler ciltte kalıcı izler bırakabilir.
Yanıkların dereceleri, çeşitleri, yanıklardan korunma ve yanıkların komplikasyonları hakkında detaylı bilgi için Buraya tıklayınız.
Yanıklar sıvı kaybı ve enfeksiyon gibi iki öneli risk içerir. Şiddetine bağlı olmak üzere yanıklara müdahale ederken enfeksiyon kontrol önlemlerinin alınması çok önemlidir. Diğer taraftan yanıklardan sonra oluşan içi sıvı dolu şişlikler veya deriden sıvı kayıpları ciddi dehidratasyon nedeni olabilir. Bu sıvı kayıplarının da hastanın durumuna bağlı olarak hızlıca düzeltilmesi gerekir.
Yanıklara müdahale için genel öneriler:
- Yanığa müdahale ederken soğukkanlı ve sakin olun,
- Hijyen ve temizliğe dikkat edin,
- Su toplamış yerleri patlatmayın, bilinçsizce patlatılırsa enfeksiyon kaynağı olabilir ve iyileşme sonrası önemli izler bırakabilir,
- Ödem oluşabileceği düşünülen yüzük, bilezik, saat gibi eşyaları çıkarın,
- Takılan yerler varsa kesin,
- Yanık üzerine ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler sürmeyin,
- Yanık üzerini temiz bir bezle örtün,
- Hasta/yaralı battaniye ile örtün,
- Yanık bölgelere bandaj uygulamayın,
- Yanık geniş, hasta / yaralının kusması yok ve bilinci açıksa ağızdan sıvı verin,
- Acil tıbbi yardım talep edin.
Birinci derece yanıklarda ilkyardım:
- Yanık yeri en az 10 dakika musluğun altına tutun veya soğuk suya batırın. Buz kullanmayın, daha büyük hasar oluşabilir.
- Yanık alanında şişme başlamadan önce yüzük, bilezik, saat gibi takıları çıkartın.
- Yanık yeri temiz bir bezle örtün.
İkinci derece yanıklarda ilkyardım:
- Yanık yeri en az 10 dakika musluğun altına tutun veya soğuk suya batırın.
- Yanık alanında şişme başlamadan önce yüzük, bilezik, saat gibi takıları çıkartın.
- Yanık yeri temiz bir bezle örtün.
- Yanık alanında şişme daha hızlı gelişeceğinden yanık olan uzvu askıya alın.
- Kabarcıkları (bül) patlatmayın, enfeksiyon ve iz kalma riski vardır.
- Sıvı kaybı olabilir, bu nedenle bir sağlık kuruluşuna başvurun.
Üçüncü ve dördüncü derece yanıklarda ilkyardım:
- Acil tıbbi yardım talep edin.
- Hastanın vital bulgularını değerlendirin, solunum ve dolaşımı açık tutmaya çalışın.
- Yanık yeri temiz bir bezle veya pansuman malzemesiyle örtün.
Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardım:
- Panik yapmayın, yanan kişinin panik yapmasını engelleyin.
- Kişiyi ısı kaynağından uzaklaştırın.
- Yanan kişinin üzerini battaniye veya bir örtü ile örtün, yangını söndürmek için yuvarlanmasını sağlayın.
- Hastanın vital bulgularını değerlendirin. Havayolu açıklığını sağlayın, ihtiyaç varsa solunum ve dolaşım desteği sağlayın.
- Yanan deriye zarar vermeden üzerindeki elbiseleri, yüzük, takı vs yi çıkarın.
- Cilde yapışan eşyaları hareket ettirmeyin.
- Yanık alan çok büyük değilse en az 10 dakika musluk altında bekletin veya soğuk suya batırın.
- Yanık üzerine yoğurt, tereyağı, yumurta, krem vs sürmeyin.
- Yanık alanını temiz bir bezle örtün.
- Yanık alanı büyükse uzvu yukarı kaldırın.
- Ağrı fazla, bilinç açık ve ağızdan yiyecek alabilecek durumda ise ağrı kesici kullanabilirsiniz.
- Acil tıbbi yardım talep edin.
Güneş yanığı için ne yapabilirsiniz?:
- Güneş altında fazla kaldıysanız ve güneş yanığı belirtisi (kırmızı, ağrılı, sert cilt) fark ederseniz, hemen gölge ve kapalı bir alana geçin.
- Güneş yanığı olan bölgeyi en az 10 dakika soğuk su altında tutun veya duş alın.
- Yanık bölgesine yağı az güneş losyonlarından sürün. Bölgeyi nemlendirecek, soğutacaktır.
- Ağrınız varsa ağrı kesici kullanabilirsiniz.
- Bol sıvı tüketin, ciltten kaybedilen sının yerine konulması gerekir.
- Ateş, titreme, aşırı halsizlik, bulabtı, kusma gibi güneş çarpması belirtileri varsa sağlık kuruluşuna başvurun.
Kimyasal yanıklarda ilkyardım:
- Panik yapmayın, yanan kişinin panik yapmasını engelleyin.
- Kişiyi kimyasal kaynaktan uzaklaştırın.
- Yanan bölgeyi bol, tazyiksiz suyla, en az 15–20 dakika yumuşak bir şekilde yıkayın.
- Yanan kişinin üzerindeki giysileri, takı, yüzük vs yi dikkatlice çıkarın.
- Yanan bölgeyi temiz bir bez veya pansuman malzemesi ile örtün.
- Acil tıbbi yardım talep edin.
Elektrik yanıklarında ilkyardım:
- Panik yapmayın, yanan kişinin panik yapmasını engelleyin.
- Kişiyi elektrik akımından uzaklaştırın. Akımı tahta çubuk veya ip gibi yalıtkan bir cisimle de kesebilirsiniz.
- Hastanın vital bulgularını değerlendirin. Havayolu açıklığını sağlayın, ihtiyaç varsa solunum ve dolaşım desteği sağlayın.
- Yanan bölgeye su uygulamayın.
- Hastayı hareket ettirmeyin.
- Yanan bölgeyi temiz bir bez veya pansuman malzemesi ile örtün.
- Acil tıbbi yardım talep edin.
Fotoğraf: Roger Brown