Uyku bozuklukları nelerdir?
Uyku bozuklukları daha rahat tanımlanabilmesi için dört tipe ayrılabilir:
- Aşırı uyku hali
- Uyku apnesi sendromları
- Narkolepsi
- Yetersiz uyuma
- Uykusuzluk (insomnia)
- Parasomnialar
- Uyurgezerlik
- Uyurken diş sürtme
- Anormal uyku ve uyanıklık döngüleri
- Jetlag
- Vardiya usulü uyuma
Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırması (ICSD-2)’na göre ise uyku bozuklukları şu şekilde sınıflandırılır:
- İnsomnialar
- Uykuyla İlişkili Solunum Bozuklukları
- Santral Orjinli Hipersomnialar (Bir Sirkadiyen Ritim Uyku Bozukluğu, Uykuyla İlişkili Solunum Bozukluğu ya da Uykuyu Bozan Diğer Nedenlerden Kaynaklanmayan Durumlar)
- Sirkadiyen Ritim Uyku Bozuklukları
- Parasomnialar
- Uykuyla İlişkili Hareket Bozuklukları
- İzole Semptomlar, Görünüşe Göre Normal Varyantlar ve Çözüme Ulaşmamış Noktalar
- Diğer
Parasomnia durumlarında genelde hastalar uykusuzluk veya uyku düzensizliği şikayeti ile hekime başvurmazlar. Bu hastaların neden başvurdukları bellidir ve daha fazla incelenmezler.
Anormal uyku ve uyanıklık dönüleri olan hastalar da benzer şekilde hasta tarafından nedeni bilinen durumlardır ve hasta tarafından nadiren hekime başvururlar.
Uyku probleminiz varsa genelde uykusuzluk veya aşırı uykululuk haliniz sebebiyle hekime başvurursunuz. Ancak diğer durumlar da aklınızda bulunsun.
Aşırı uyku hali
Gündüzleri aşırı uyku haliniz varsa bunun sebepleri uyku apnesi, narkolepsi veya sıklıkla görülen gece yetersiz uyku olabilir. Uyku apneniz varsa uykusuzluk sizin için bir sorun oluşturmayabilir veya bu durumdan rahatsız olmayabilirsiniz. Genelde solunumunuzun aniden kesilmesi veya eşinizin aşırı horlaması sebebiyle hekime başvurabilirsiniz.
Uyku apneli hastalarda aşırı uyku hali
Uyku apneli hastalarda gündüz aşırı uykululuk görülebilir ancak genelde araba kullanma gibi önemli işler sırasında uyku bastırması sebebiyle şikayetçi olurlar. Bu hastalar genelde gece uykularının bozulduğunu farketmezler.
Bu hastaların yarısına yakınında ağız, burun, çene veya bademciklerinde üst solunum yollarını tıkayan bir sebep vardır. Gece uykularında aşırı horlama veya solunum durmasından şikayet ederler. Bazen küçük dilinde, yumuşak damağında veya farenks bölgesinde de anormallikler sebebiyle solunum yolları kısmen tıkanıyor olabilir. Hatta bazılarında kardiyolojik problemler de olabilir. Bu durum boyun venlerinde genişleme, kalpte büyüme, kalbin sağ ventrikülünde anormalliklere eşlik eden karaciğer büyümesi ve bacaklarda ödem ile birlikte görülebilir.
Uyku apneniz varsa bu durum sizde uykusuzluğun yan etkilerini oluşturabilir. Kişilik değişiklikleri görülebilir. Zaman zaman alt ıslatma, kaslarınızın istemsiz kasılması veya hipertansiyon yakınmalarınız olabilir.
Uyku apneli hastalar genelde orta yaşta şişman erkek hastalardır. Bu hastalarda alkol kullanımı da varsa bu durum belirtileri daha da kötüleştirebilir.
Narkolepsi hastalarında aşırı uyku hali
Narkolepsi hastaları gün içerisinde aşırı uyku ve uyku isteği yaşarlar. Hasta uyumadığı zamanlarda da kendisini aşırı yorgun hisseder. Ayrıca bu hastalarda heyacan veya endişelilik, zaman zaman da gülme ile ortaya çıkan ani başlayan kas güçsüzlüğü (katapleksi) oluşabilir. Hatta bazı hastalarda kollarda tam güçsüzlük (paralizi) oluşabilir. Bu hastalarda kas güçsüzlüğü sebebiyle elindekini düşürmesine sebep olan ve genelde bir dakikadan kısa süren anlık ataklar daha sık görülür. Bu hastalarda uykululuk hali kas belirtilerinden aylar önce başlamıştır. Ancak narkolepsi hastalarının muayenelerinde anormallik görülmeyebilir.
Ayrıca bu hastalarda uylululuk ve kas güçsüzlüğüne ek olarak uykuya başlarken yaklaşık on dakika süren hareket edemeyecek kadar güçsüzlük hali görülebilir.
Bazen de bu hastaların gerek uykuya başlarken gerekse de uyanık iken halüsinasyon gördüklerine rastlanılabilir. Bu halüsinasyon görme hali artık hastalığın ilerlemiş halidir. Bu duruma hafıza bozuklukları ve kişilik değişiklikleri de eklenebilir.
Narkolepsi hastalarında çalışırken veya araba sürerken uyuyakalma hali de sık görülür.
Yetersiz uyuma sebebiyle aşırı uyku hali
İnsanların ihtiyaç duydukları normal uyku süresi kişiye göre değişkendir. Pek çok insan normal ihtiyacı olan uyku süresini bilmediğinden veya bu süreyi tamamlayamadığından muhtemelen kronik olarak yetersiz uyku ile yaşamaktadır.
Yetersiz uyuma genelde öğrencilerde, iki işte birden çalışanlarda, ev işlerinde çalışanlarda veya çocuklarının uyumaması sebebiyle sık uyanan annelerde daha sık görülür. Bu hastalar genelde gündüz aşır uyku isteğinden yakınırlar.
Uykusuzluk (İnsonmia)
Uykuya dalmak veya sürdürmekte zorlanma halidir. Özellikle ileri yaş bayanlarda daha yaygındır. Bir gün ile üç hafta arasında süren şekline akut insomnia, üç ay veya daha fazla süren ve haftada en az üç gece oluşan şekline de kronik insomnia denir.
Akut uykusuzluk nedir?
Akut uykusuzluk genelde herhangi bir yeni şarta bağlı gelişebilir. Mesela yabancı bir mekânda bulunma, anlık stres, herhangi bir akut tıbbi hastalık veya uyutmayan ağrı, iş hayatında vardiyalı çalışma, aşırı kafein veya alkol kullanma sebebiyle oluşabilir. Genellikle zaman içerisinde düzelir. Tedavi için sebep olan neden çözülmelidir. Birkaç günden uzun süren uykusuzluklarda hekim kontrolünde tedavi başlanmalıdır. Stresle mücadele yöntemleri de önerilir.
Kronik uykusuzluk nedir?
Üç aydan daha uzun süren, haftada en az üç gece oluşan uyuyamama halidir. Üç farklı tipte görülebilir:
- Patofizyolojik uykusuzluk; bir şartlanmaya bağlı oluşabilir. Genelde korku ve anksiyete eşlik eder.
- Polisomnografik uykusuzluk; uyku algılaması bozulmuştur. Aslında uyuyan hasta uyuyamadığına inanır.
- İdiyopatik uykusuzluk; sebebi belirlenememiştir. Genelde ömür boyu sürer.
Daha fazlası için aşağıdaki yazıları da okuyabilirsiniz:
Uyku apnesinin tedavisi nasıldır?
Sirkadiyen ritm uyku bozuklukları nelerdir?
Uykusuzluk ve uykuda hareket bozuklukları nelerdir?