Tirotoksikoz ve tiroid fırtınası

Tirotoksikoz ve tiroid fırtınası

Tiroid bezi, boyunda trakeanın ön alt bölgesinde, göğüs kemiğine yakın bir endokrin organımızdır. Vücudumuzdaki en büyük endokrin bezdir. 20-30 gr ağırlığındadır. İki lobludur. Sağda ve solda simetrik iki lobu vardır. Tiroid hormonları ve kalsitonin hormonu üretir. 

Hipertiroidizm tiroid bezinden aşırı tiroid hormonu salgılanmasını ifade den bir sendromdur. Hipertiroidizm ile tirotoksikoz aynı değildir. Tirotoksikoz ise vücudun bu aşırı tiroid hormonlarından etkilendiği bir tablodur. Her hipertiroidizm vakasında bu etkilenme olmayabilir. Yani hipertiroidizm, tirotoksikoza yol açabilir. 

Tiroid hormonları, tiroid bezinin folliküllerinde, tiroglobulin denilen kolloid yapının içeriğindeki iyodürlerin tiroid peroksidaz enzimi ile tiroid hormonlarına dönüştürülmesi sonucu üretilir ve kana salgılanır. Tiroid hormonlarının kana salgılanması için hipofiz bezinden TSH hormonu ile uyarı gelmesi beklenir. Bu uyarı vücudun diurnal ritmine bağlı olarak genellikle gece yarısı ile sabah 04:00 saatleri arasında pik yapar ve tiroid hormonu salgısı artırılır. 

Tiroid hormonları çoğunluğu inaktif tiroid hormonu olan T4 ve az bir kısmı da aktif tiroid hormonu olan T3 olarak salgılanır. T4 hormonu daha sonra dolaşımda T3’e dönüşerek aktifleşir. 

Tirotoksikoz, tiroid hormonlarının aşırı aktivitesi sebebiyle, vücutta meydana gelen semptomların oluşmasıyla gerçekleşen klinik bir durumdur. Bu klinik tablolar en ufak belirtiden, tiroid fırtınası gibi hayatı tehdit eden durumlara kadar değişebilir. Bu belirtiler genellikle tiroid hormonlarının fazlalığı sebebiyle meydana gelen aşırı metabolik durum sebebiyle oluşur. Tirotoksikoz uygun şekilde teşhis edilip tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar  deliryum, mental durum değişikliği, osteoporoz, kas güçsüzlüğü, atriyal fibrilasyon, konjestif kalp yetmezliği, tromboembolik hastalıklar, kardiyovasküler kollaps ve ölüme kadar değişebilir.  

Tirootoksikoz en sık 20-50 yaşları arasında görülmektedir. 

Tiroitoksikoz sebepleri: 

  • Tiroid hormonunu artıran sebepler 
    • Graves hastalığı 
    • Toksik multinodüler guatr 
    • Toksik tiroid adenomu 
    • Struma ovarii 
    • Gestasyonel trofoblastik neoplazi 
    • Tirotoksikoz factitia (enfeksiyonlar) 
    • TSH reseptörünün aktivasyon mutasyonları  
    • Tonksiyonel tiroid kanseri 
    • TSH üreten hipofiz adenomu 
    • HCG aracılı hipertiroidizm  
    • Tiroidit 
    • Subakut tiroidit 
    • Ağrısız tiroiditler 
    • Gestasyonel tiroidit 
    • Radyasyon 
  • İlaç kaynaklı sebepler 
    • Amadaron 
    • Radyoaktif iyot  
    • Lityum 
    • İnterferon-alfa 
    • İmmünsupresif ilaçlar 
    • Dışardan tiroid hormonu alımı 
  • Yapay hipertiroidizm 
  • Levotiroksin ile aşırı replasman tedavisi 

Tirotoksikoz artan tiroid hormon aktivitesinin vücut metabolizmasındaki hızlandırıcı etkisiyle ortaya çıkan komplikasyonlara neden olmaktadır. Heme hemen bütün dokuları etkiler. Dokularda enerji üretimini ve hücre çoğalmasını hızlandırır. Kalp kasının hızlanması dahi artar. Kan basıncı artar. Vücudun oksijen tüketim hızı artar. Böbreklerin çalışması artar. Daha Fazla sodyum böbreklerden geri emilmeye başlar. Dolaşım sisteminin sıvı havmi artar ve kalbe yük olmaya başlar. İlerleyen dönemde kalp yetmezliği gelişir. 

Graves hastalığı tiroitoksikozun en sık nedenidir. Otoimmün bir hastalıktır. Tiroid bezindeki TSH hormon reseptörlerini uyaran antikorlar salgılar. Bu tiroid uyaran immünglobulinler tiroid hormonları üretimini uyarır. Tiroid bezi TSH salgılanmış gibi reaksiyon gösterir ve tiroid hormon üretimi artar.  

Toksik multinodiler guatr ve toksik adenom gibi hastalıklarda, tiroid bezi kendiliğinden aşırı hormon üretmeye başlar. Tiroiditlerde ise tiroid bezinin hormon üreten foliküllerinde inflamasyon gelişir ve bu inflamasyon folüküllerin duvarlarının parçalanmasına yol açar. Foliküllerin içeriğindeki tiroid hormonları kan dolaşımına geçer.  

Gestasyonel hipertiroidizmde ise, gebeliğin ilk üç ayında gebelik sebebiyle salgılanan human koryonik gonadotropin, TSH’ya benzeyen yapısı sebebiyle, TSH reseptörlerine bağlanarak tiroid hormon üretimi uyarısını artırır. Gebeliğin ilk üç ayında bu sebeple hipertiroidizm gelişir.  

Tirotoksikozun belirtileri: 

Tirotoksikoz gelişen hastalarda doğal olarak tiroid hormonlarının aşırı üretilmesinden kaynaklanan şikayetleri gelişir. Bunlar: 

  • Aşırı iştah artışı 
  • Kilo kaybı 
  • Isıya dayanıksızlık 
  • Terleme 
  • Anksiyete 
  • Titreme 
  • Çarpıntı 
  • Alopesi 
  • Kaslarda zayıflama 
  • Yorgunluk 
  • Taşikardi 
  • Aritmi 
  • Atrial fibrilasyon 
  • Amenore veya oligomenore 
  • Depresyon 
  • Nefes darlığı 
  • Karında hassasiyet 
  • Reflekslerde artış 
  • Jinekomasti 

Tirootoksikozun daha ileri aşamalarında tiroid fırtınası denilen ve hayati tehdit oluşturan bir durum gelişebilir.  

Tiroid fırtınası gelişen hastalarda belirtiler: 

  • Ateş 
  • Mental durum değişiklikleri 
  • Kalp yetmezliği 
  • Karaciğer fonksiyonlarında bozukluklar 
  • Akut kas felçleri 
  • Hipokalemi belirtileri 

Tirotoksikoz gelişen hastalarda ayrıca tirotoksikoza neden olan hastalığın kendi belirtileri de görülür. Örneğin graves hastalarında gözde sorunlar oluşabilmektedir.  

Tirotoksikozun teşhisi: 

Tiroid hormonlarının aşırı artışı, esasen tiroid hormonlarının üretimini uyaran TSH hormonunun seviyesinin düşmesine neden olur. Bununla birlikte tiroid hormon profili testlerinde T3 ve T4 hormon seviyeleri artmıştır. Beraberinde tiroid reseptör antikorları ve tiroid peroksidaz antikorları da artmış olabilir.  

Tirotoksikoz sebeplerini araştırmak için radyoaktif iyot alımı ile görüntüleme yapılabilir. Radyoaktif iyodun tiroid dokularında alımının arttığı bölgeler, hiperaktif bölgeler olarak kabul edilir. Radyoaktif iyot alımı bazı durumlarda hiç olmayabilir.  

Tiroidit gibi inflamasyonla seyreden hastalıklarda, hastalarda inflamasyona ait laboratuvar belirtileri görülebilir. Sedimantasyon artışı ve CRP yüksekliği bunlardan birisidir.  

Gebelerde T3 ve T4 seviyeleri değerlendirilirken, gebeliğin fizyolojik etkilerinden dolayı, normal bireylere göre yaklaşık 1,5 kat daha yüksek tiroid hormonu referans aralığı kullanılır. Dışardan tiroid hormonu alan hastalarda ise yapay hipertiroidizmden bahsedilebilir. Bu hastalarda tiroglobulin seviyeleri de baskılanmıştır. 

Tirotoksikozun tedavisi: 

Tirotoksikozun tedavisi iki yönlüdür. Bir taraftan tirotoksikozun komplikasyon ve semptomlarına yönelik tedavi uygulanırken, diğer taraftan tirotoksikozun esas nedeninin tedavi edilmesi gerekir. Öncelikle tirotoksikozu hastlarda kalbin korunması için beta blokerler sıklıkla kullanılmaktadır. 

Tirotoksikoz tedavisinde temel yaklaşım: 

  • Antitiroid ilaçlar 
  • Propiltiourasil 
  • Metamizol 
  • Radyoaktif iyot tedavisi 
  • Cerrahi tedavi 

Antitiroid ilaçların hangi hastalarda ve hangi durumlarda, ne kadar dozda ve ne kadar süreyle kullanılacağı hastanın kliniği ve tanısına göre değişebilmektedir. Örneğin Graves hastalığında metamizol 4-8 hafta kullanılarak hastanın hormon dengesi sağlanabilir. Metamizol veya propiltiourasil kararı da hastanın şartlarına göre değişir. Propiltiourasilin karaciğer fonksiyonlarına olumsuz etkileri nedeniyle, metamizol daha güvenilir kabul edilmektedir. Ancak gebelerde teratojenik etki riski nedeniyle metamizol kullanılmaz. 

Radyoaktif iyot tedavisi de tek doz uygulanması nedeniyle sıklıkla tercih edilen bir tedavidir. Radyoaktif iyot, tiroid hücrelerinde inflamasyona neden olarak, tiroid dokusunun tahrip olmasına ve horon üretiminin baskılanmasına neden olur. Ancak bu tedaviden 6 ay veya 12 ay sonra hipotiroidizm gelişir ve bu hasralar ömür boyu ağızdan tiroid hormonu almak zorunda kalabilir.  

Tiroid cerrahisi, tiroidin etkili tedavi yöntemlerinden birisidir. Cerrahi tedavi, ameliyattan kaynaklanan risklere sahiptir. Genellikle komtrol edilebilir risklerdir. Cerrahi tedavi sonrası hastalar ömür boyu tiroid replasman tedavisi almak zorunda kalabilir. Cerrahi tedavi öncesinde hastaların hormonlarının normal seviyeye inmesi sağlanır. Aksi halde cerrahi sonrası komplikasyonu olarak tirotoksikoz veya tiroid fırtınası gelişebilir.  

Çocuklarda tirotoksikoz görülmesi durumunda metamizol ile tedavide başarılı sonuçlar elde edilmektedir. 5 yaşın altındaki çocuklarda radyoaktif iyot tedavisi önerilmez. Çocuklarda propiltiourasil kullanılması da önerilmez. Cerrahi tedavi de çocuklarda kullanılabilen tedavilerdendir. 

Hamilelik döneminde tirotoksikoz tedavisi, doz ayarları sıkı takip edilerek, ilaç tedavisi ile yapılabilmektedir. Fetüsün hipotiroidizm yaşamaması için sıkı kontrol önemlidir. Gebelik döneminde ilk üç ay matemizol kullanılmaz. Propiltiourasil tercih edilir.  

Tıbbi tedavi uygulanan tirotoksikoz vakalarında genellikle prognoz iyidir. Tıbbi tedavi uygulanmayan durumlarda tiroid fırtınası gelişebilir. Hastada önceden hipertiroidi yokken, akut bir şekilde tiroid fırtınası oluşması halinde birçok hastalık ihtimalinin araştırılması gerekir.  

Akut olarak Tiroid Fırtınası olarak ortaya çıkan Tirotoksikoz için Ayırıcı Tanı  

Nöro/Psişik 

  • Anksiyete, Akut panik  
  • Psikoz 
  • Menenjit 

Kardiyovasküler 

  • Kalp kapak HASTALIĞI 
  • Atriyal flutter, atriyal fibrilasyon ve supraventriküler taşikardi gibi taşiaritmiler  
  • Dekompanse kalp yetmezliği 

Gastrointestinal 

  • Akut karaciğer yetmezliği 
  • Gastroenterit kaynaklı dehidrasyon 

Endokrin 

  • Adrenal kriz 
  • Feokromositoma 

Bulaşıcı hastalıklar

  • Septik şok  

Diğer 

  • Adrenerjik veya antikolinerjik ilaçlardan aşırı doz  
  • Elektrolit dengesizliği 

 

 

Scroll to Top