Temporomandibular bozukluk
Temporomandibular eklemler, alt çeneyi kafatasına bağlayan ve her bir kulağın önünde bulunan 2 adet eklemdir. Mandibula (alt çene) ve temporal kemiklerin (kafatasının yan tabanı) birleşim yeridir. Mandibula kemiğinin yukarı aşağı, sağa sola ve öne arkaya hareket etmesini sağlayan karmaşık bir eklem yapısıdır. Çiğneme, konuşma, esneme ve yutma gibi hareketleri yapar. Kemikleri birbirine bağlayan yapılar ve kemikler aynı hizada olmaz veya uygun hareket etmezse temporomandibular bozukluktan söz edilir.
Temporomandibular bozukluk nedir?
Çene kasları, temporomandibular eklem yapıları ve yüz sinirlerinin birlikte uyum içinde hareket etmesinin engellendiği, çene hareketini etkileyen bir hastalıktır. Genellikle ciddi değildir ve kendi kendine iyileşir.
Temporomandibular bozukluk çeşitli şekillerde olabilir. Bazen bu şekillerin birkaçı birarada da olabilir. Temporomandibular bozukluk şekilleri şunlardır:
- Miyofasiyal ağrı: Kasları kaplayan bağ doku ve çene, boyun ve omuz fonksiyonlarını kontrol eden kaslarda rahatsızlık veya ağrı. Temporomandibular bozukluğun en yaygın formudur.
- Eklemin iç düzensizliği: Eklemin yerinden çıkması, çene kemiğinin başı ile kafatası arasındaki kıkırdak yastığın oynaması, çene kemiğinin şakak kafatası kemiği ile eklemlenen yuvarlak ucunun yaralanması.
- Dejeneratif eklem hastalığı: Çene eklemindeki osteoartrit veya romatoid artrit.
Temporomandibular bozukluğun nedenleri nelerdir?
Temporomandibular bozukluk nedenleri şunlar olabilir:
- Diş gıcırdatma (bruksizm) (dişlerin alışılmış, istemsiz olarak sıkılması ve gıcırdaması),
- Çene eklemlerinde ve çiğneme, yutma ve konuşmayı kontrol eden kas grubundaki aşırı gerginlik, diş gıcırdatmanın sonucu olabilir,
- Artrit ve çene eklemi disklerinin yer değiştirmesi,
- Eklemin aşınması ve yıpranması,
- Çene, kafa veya boyuna travma,
- Stres
- Düzensiz bir ısırık,
- Fibromiyalji veya irritabl bağırsak sendromu gibi başka bir ağrılı tıbbi durum.
Temporomandibular bozukluk belirtileri nelerdir?
Temporomandibular bozukluk belirtileri şunlar olabilir:
- Baş ağrısı,
- Baş dönmesi,
- Çenede çoğunlukla sabahları ve öğleden sonraları görülen, çiğneme ve stres durumlarında artan rahatsızlık veya ağrı,
- Gözlerin arkasına, yüze, omuza, boyuna ve/veya sırta yayılan ağrı,
- Kulak çınlaması,
- Çene kilitlenmesi,
- Çene hareketlerinde tıklama, patlama veya taşlama sesleri
- Ağız hareketlerinde sınırlanma,
- Diş sıkma veya gıcırdatma,
- Dişlerde hassasiyet,
- Parmaklarda uyuşma veya karıncalanma hissi,
- Üst ve alt dişlerin birbirine oturma biçiminde değişiklik,
- Uyku bozuklukları.
Temporomandibular bozukluk bulgularını evde rahatlatma yöntemleri nelerdir?
Çene ağrınızı azaltmak için:
- Çorba, makarna, omlet gibi yumuşak yiyecekler yiyin,
- Ağrı kesici (parasetamol veya ibuprofen) kullanın,
- Çenenize beş dakikayı geçmeyecek şekilde buz veya günde 15-20 dakikayı geçmeyecek şekilde ısı kompresi (havluya sarılmış sıcak su şişesi) uygulayın,
- Ağrılı çene kaslarına masaj yapın
- Sert yiyeceklerden uzak durun,
- Sakız çiğnemeyin,
- Yiyecekleri ön dişlerinizle ısırmayın,
- Çok geniş esnemeyin,
- Tırnaklarınızı ısırmayın,
- Dişlerinizi sıkmayın,
- Çenenizi elinize dayamayın.
Diş hekimine ne zaman gideyim?
Temporomandibular bozukluktan şüphelenilen durumlarda gecikmeden bir diş hekimine başvurun. Hastalığın tanısı ancak muayene ve röntgen bulguları ile konulabilir.
Aşağıdaki durumlar varsa acil diş hekimine başvurmanızda fayda vardır.
- Yeme-içme fonksiyonunuz bozulduysa,
- Ağrı günlük hayatınızı ciddi şekilde etkiliyor ise,
- Ağrı uyku düzeninizi ciddi şekilde bozuyorsa,
- Ağrı geçmiyor, gittikçe artıyorsa.
Diş hekimi temporomandibular bozukluk tedavisi için ne yapar?
Diş hekimi muayene ve röntgen bulgularına göre temporomandibular hastalık tanınızı koyar. Gerekirse başka tıp branşlarından yardım alır. Stresi kaygı durumunuz için sikolog, çene eklemi egzersizleri ve masaj için bir fizyoterapistten yardım alabilir.
Tanı sonrası şikâyetleriniz, altta yatan hastalığınız, yaşınız, genel sağlık durumunuza göre tedavi planlanır.
Basit durumlarda, ağrınızı azaltmak için hafif ya da güçlü ağrı kesiciler, stresi azaltmak için gevşeme teknikleri, uyku problemleri için yöntemler önerebilir. Diğer yöntemler olarak temporomandibular eklem dinlendirmesi için diyet değişiklikleri, diş sıkmayı azaltmak için davranış değişikliği uygulamaları, duruş eğitimi, fizik tedavi denenebilir. Çene eklemine buz ve sıcak kompresi uygulanabilir. Diş gıcırdatmasını azaltmak için ağız koruyucu aparatlar verilebilir.
İleri düzey eklem rahatsızlıklarında ameliyat son seçenek olarak ilgili uzmanlık branşları ile birlikte planlanabilir.
Fotoğraf: Beyza Kaplan