Panik Bozukluk tanı ve tedavisi nasıl yapılır?

Panik bozukluk tanısı  

Panik bozukluk hastaları çoğunlukla şikayetleri nedeniyle birçok klinikte muayene olmuş, tetkikler yaptırmış hatta tedavi başlanmıştır. Hasta birçok kez kalp krizi geçirmek, felç olmak vs şikayetlerle acil servislerde takip edilmiş olabilir.  Hastanın anamnez ve muayene bulguları ile hastalık tanısı konulabilir.   

Panik atak ve panik bozukluk için tanı kriterleri:  

Aşağıdaki belirtilerden dördünün (ya da daha fazlasının) birden başladığı ve 10 dakika içinde en yüksek düzeyine ulaştığı, ayrı bir yoğun korku ya da rahatsızlık duyma döneminin olması:  

• Çarpıntı, kalp atımlarını duyumsama ya da kalp hızında artma olması,  
• Terleme,   
• Titreme ya da sarsılma,  
• Nefes darlığı ya da boğuluyor gibi olma duyumları,  
• Soluğun kesilmesi,  
• Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkıntı hissi,   
• Bulantı ya da karın ağrısı,  
• Baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış gibi olma,   
• Derealizasyon (gerçekdışılık duyguları) ya da depersonalizasyon (benliğinden ayrılmış olma),  
• Kontrolünü kaybedeceği ya da çıldıracağı korkusu,   
• Ölüm korkusu,   
• Parezteziler (uyuşma ya da karıncalanma duyumları),   
• Üşüme, ürperme ya da ateş basmaları.  

Agorafobi için tanı kriterleri:  

• Beklenmedik şekilde ya da bir olay/ etkinlik/ yer ile karşılaşma olasılığı varlığında veya karşılaşma halinde bir panik atağın ya da panik benzeri belirtilerin ortaya çıkması durumunda, yardım sağlanamayabileceği ya da kaçmanın zor olabileceği (ya da sıkıntı doğurabileceği) yerlerde ya da durumlarda bulunmaktan anksiyete duyma. Agorafobik korkular arasında; tek başına evin dışında olma, kalabalık bir ortamda bulunma ya da sırada bekleme, köprü üstünde olma ve otobüs, tren ya da otomobille geziye çıkma sayılabilir.   
• Bu durumlardan kaçınılır ya da panik atağı/ panik benzeri belirtiler ortaya çıkacağı anksiyetesiyle ya da yoğun bir sıkıntıyla bu durumlara katlanılır ya da eşlik eden birinin varlığına gereksinim duyulur.   
• Bu anksiyete ya da fobik kaçınma, sosyal fobi (örn. utanma korkusu nedeniyle toplumsal durumlardan kaçınma), özgül fobi (örn. asansör gibi tek bir durumla sınırlı kaçınma), obsesif kompulsif bozukluk (örn. bulaşma ile ilgili obsesyon nedeniyle kir ve pislikten kaçınma), travma sonrası stres bozukluğu (örn. ağır bir stres etkenine eşlik eden uyaranlardan kaçınma) ya da ayrılma anksiyetesi bozukluğu (örn. evden ya da akrabalardan ayrılmaktan kaçınma) gibi başka bir zihinsel bozuklukla ilişkili değildir.  

Agorafobi olmadan panik bozukluk için tanı kriterleri:  

• Aşağıdakilerden her ikisi de vardır:   
  • Tekrarlayan beklenmedik panik atakları   
  • Ataklardan en az birini, 1 ay süreyle (ya da daha uzun bir süre) aşağıdakilerden biri (ya da daha fazlası) izler:   
    • Başka atakların da olacağına ilişkin sürekli kaygı duyma,  
    • Atağın yol açabilecekleri ya da sonuçlarıyla (örn. kontrol kaybetme, kalp krizi geçirme, çıldırma) ilgili olarak üzüntü duyma,  
    • Ataklarla ilişkili olarak belirgin bir davranış değişikliği gösterme.   
• Agorafobinin olmaması   

Panik ataklar bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi durumun (örn. hipertiroidizm) doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.   

Panik atakları, sosyal fobi (örn. korkulan toplumsal durumlarla karşılaşma üzerine ortaya çıkan), özgül fobi (örn. özgül fobik bir durumla karşılaşma), obsesif kompulsif bozukluk (örn. bulaşma üzerine obsesyonu olan birinin kir ya da pislikle karşılaşması), travma sonrası stres bozukluğu (örn. ağır bir stres etkenine eşlik eden uyaranlara tepki olarak) ya da ayrılma anksiyetesi bozukluğu (örn. evden ya da yakın akrabalardan uzak kalmaya tepki olarak) gibi başka bir mental bozuklukla ilişkili değildir.  

Panik bozukluğu öyküsü olmadan agorafobi için tanı kriterleri:   

• Panik benzeri belirtiler (örn. baş dönmesi ya da diyare) ortaya çıkacağı korkusuyla ilişkili olarak agorafobinin varlığı,  
• Tanı kriterleri panik bozukluğunun tanı kriterlerini karşılamaz.   
• Bu bozukluk bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.   
• Eşlik eden genel tıbbi bir durum varsa, ilk madde de tanımlanan korku genelde bu duruma eşlik eden korkudan çok daha fazladır.   

Panik bozukluk bazı hastalıklarla birliktelik gösterebilir. Ancak açıkça bir neden sonuç ilişkisi tespit edilememiştir.   



Panik ataklarının görüldüğü hastalıklar:   

• Kesilme sendromu (alkol, benzodiazepin, barbitürat)   
• Zehirlenme (alkol, benzodiazepin, amfetamin, kafein, kokain)   
• Hormonal hastalıklar   
  • Hipertiroidi   
  • Hipoglisemi   
  • Feokromositoma   
  • Hipoparatiroidi   
  • Cushing hastalığı   
• Kalp hastalıkları   
  • Paroksismal supraventriküler taşikardi   
  • Anjina pektoris   
  • Mitral valv prolapsusu   
• Göğüs hastalıkları   
  • Bronşiyal astma   
  • Pulmoner emboli   
  • Kronik obstrüktif akciğer hastalığı   
• Nörolojik hastalıklar   
  • Geçici iskemik atak   
  • Parsiyel kompleks nöbetler   
  • Migren   
• Menapoz   
• Anemi  

Panik bozukluk tedavisi:  

Panik bozukluk eskiye göre hekimlerimiz tarafından kolaylıkla tanı konulabilen ve tedavi edilebilen bir hastalıktır.   

Tedavi seçenekleri:  

İlaç tedavisi:

• Seçici seratonin geri alım inhibitörleri (sertralin, flovoksamin, sitalopram vs) trisiklik antidepresanlar, benzodiazepinler, MAO inhibitörleri ilaç tedavisinde kullanılabilir. İlaç seçimi hastaya ve hastalığın şiddetine bağlı olarak değişmekle birlikte genelde ilk seçenek olarak seçici seratonin geri alım inhibitörleri seçilir. İlaçların olası yan etkileri dikkate alınarak düşük dozda başlanır sonra doz yükseltilir. Tedavi toplamda 8-12 ay sürebilir. Panik atak görülmeyen dönemler varlığında da hekim tavsiyesi doğrultusunda tedavinin sürdürülmesi gerekir. Ayrıca ilaçların hekim tavsiyesi dışında dozunun artırılıp azaltılması da tedavinin etkinliğini zayıflatır.  

Psikolojik tedaviler:

• Genellikle bilişsel davranışçı tedavi uygulanır. Bu tedavi ile hastanın panik ataklarına ilişkin bilgilendirilmesi, zararsız olduğunun izah edilmesi, korkularının üstüne gitme (kaçındığı yerlere gitme vs) amaçlanır.   

Hastaya öneriler:  

Panik atak varlığında ne yapabilirsiniz:  

• Mümkünse olduğun yerde kal,   
• Yavaş ve derin nefes al, nefes alma tekniklerini uygula,  
• Atağın kendiliğinden geçeceğini hatırla,  
• Atağın sana ve çevrendekilere zarar vermeyeceğini hatırla,  
• Güzel, olumlu şeyleri, sana mutluluk veren olayları hatırla,  

Panik atakları azaltmak için ne yapabilirsiniz:  

• Düzenli egzersiz yap,  
• Dengeli beslen,  
• Şekerli gıdalardan uzak dur,  
• Kafeinden uzak dur,  
• Alkol alma,  
• Sigara kullanıyorsan bırak,  
• Stresten uzak dur,  
• Tamamlayıcı tıp uygulamalarını dene (aromaterapi, masaj vs).  

Potoğraf: Marcel Eberle