Opioid ağrı kesiciler (narkotik analjezikler) hakkında genel bilgiler

Morfin ve benzeri güçlü ağrı kesicilerdir.  

• Doğal (morfin, kodein) 
• Semi sentetik (pentazosin, nalorfin, butarfanol, etorfin) 
• Sentetik (Meperidin, difenoksilat, fentanil, karfentanil, Metadon, propoksifen vs) olabilir.  

Opioid analjeziklerin ateş düşürücü ve antiinflamatuar özellikleri yoktur. Santral sinir sistemi üzerine baskılayıcı etki gösterirler. 

Etki mekanizmaları: 

Opioidler etkilerini kendilerine özgü dört reseptöre (mü, kapa, sigma ve delta) bağlanarak gösterir. Opioid türüne ve bağlandığı reseptöre göre farklı etkiler gösterirler. Bunlar:  

• Analjezik etki: Santral sinir sistemindeki ağrı algısını azaltır. 
• Sedatif etki: Bilinç düzeyini ve mental aktiviteyi azaltır. 
• Anksiyolitik etki: Anksiyeteyi önler. 
• Öforik etki: Psikolojik olarak iyileştirici etki gösterir. 
• Antitussif etki: Öksürük refleksini azaltır. 
• Anti emetik etki: Başlangıçta bulantı, kusma yapar ama sonra kusma merkezini bloke ederek kusmayı önler. 
• Solunum depresanı: Solunum merkezini baskılar. 
• Miyotik etki: Göz bebeklerinde büyüme yapar. 
• Bağımlılık etkisi: Tolerans ve bağımlılık geliştirir. 

Opioidlerin genel özellikleri: 

• Gastrointestinal sistem, burun yoluyla, cilt, kas yoluyla veya akciğerlerden emilebilirler.  Ancak damar içi uygulamaya göre ağızdan alındıklarında emilimleri daha azdır. 
• Santral sisteminde hafif uyuşmadan derin komaya kadar gidebilen etki gösterebilirler. 
• Az ya da çok bağımlılık yaparlar. 
• Uzun süre kullanımda tolerans gelişebilir. Yani aynı etkiyi elde edebilmek için daha yüksek dozlarda opioid gerekebilir. 
• Tedavi bitiminde veya ara verilmesi durumunda aniden kesilme olursa yoksunluk belirtileri gelişebilir. 
• Antidepresan ilaçlarda birlikte kullanımı solunum depresyonunu artırabilir. 
• Yan etkileri açısından dikkatli kullanım gerektirir.  
• Yasadışı kullanımı fazladır. 

Kullanım alanları: 

Opioidler birçok hastalıkta kullanılmaktadır. Bunlar: 

• Ağrı kesici: Ameliyat sonrası orta veya şiddetli ağrı tedavisi, kanser dışı kronik ağrıların (baş ağrısı, şiddetli migren ağrıları, fibromiyalji vs) tedavisi, kanser ağrılarının tedavisi. 
• Öksürük: Düşük dozlarda öksürüğün baskılanmasında kodein kullanılır, ancak son yıllarda özellikle çocuklarda kullanımı önerilmemektedir. 
• İshal: İritabl barsak sendromunda ishal tedavisinde opioid (loperamid) kullanılır.  
• Nefes darlığı: Özellikle kanser veya ileri düzey akciğer hastalıklarında nefes darlığının tedavisinde opioidler kullanılmaktadır.  

Yan Etkileri: 

• Bağımlılık: İlaca ulaşamadığında yoksunluk belirtileri gelişir. Fiziksel ya da psikolojik bağımlılık olabilir. 
• Tolerans: Vücudun opioide uyum sağladığı, aynı etkiyi göstermek için daha yüksek dozlara ihtiyaç duyduğunu gösterir. Uzun süre opioid kullanan hastalarda sık görülür. 
• Bulantı, kusma, 
• Uyuşukluk, 
• Kaşıntı, 
• Kabızlık, 
• Solunum depresyonu, 
• Dikkat dağınıklığı, 
• Uyku hali.