Öksürük krizinde ne yapmalısınız?
Peş peşe devam eden şiddetli öksürük atakları hastanın nefes almasını dahi engelleyebilecek düzeyde olabilen sıkıntılı bir tablodur. Öksürük krizine müdahale edebilmek için mutlaka sebebin ve hastanın diğer sağlık sorunlarının bilinmesi gerekir.
Öksürük krizlerinin çoğunluğunun sebebi farenjit gibi üst solunum yolları enfeksiyonlarıdır. Bunların sebebi viral veya bakteriyel veya enfeksiyon dışı sebepler olabilir.
Ani başlayan sebepsiz öksürük krizi boğaza kaçan bir yabancı cisim veya akciğerdeki acil bir duruma işaret edebilir. Bu nedenle acil servis muayenesi önerilir.
Üst solunum yolu rahatsızlıklarına bağlı olduğunu düşündüğünüz bir öksürük krizi geçirdiğinizi düşünüyorsanız öksürüğün solunum yollarındaki silier hareketler ve boğaz epitelinin tahrişinden kaynaklandığını kabul ederek yapabileceğiniz bazı basit müdahaleler ile rahatlayabilirsiniz. Bu gibi durumlarda sıklıkla sebep silia hareketleridir. Silia hareketlerini hem ilaç kullanarak silia mekanizmasını yavaşlatmak, hem de fiziksel örtü veya yumuşatıcı kullanarak silia hareketini yavaşlatmak suretiyle azaltabilirsiniz. İlaç kullanmak için bir hekim değerlendirmesi gereklidir. Silia mekanizmasının baskılanması her hasta için uygun olmayabilir.
Öksürük krizinde buhar uygulaması veya su gibi sıvıların alınması siliaları tahrik eden mukusun yumuşamasını sağlayarak kolay çalışmalarını ve görevlerini tamamlayınca, mukusun atılmasıyla öksürüğün azalabileceği muhtemeldir. Duş almak da buhar solunmasını sağlayacağı için benzer faydayı sağlayacaktır.
Uyku süresince yastığınızın orta düzeyde yükseltilmesi geniz akıntısının boğazda birikmemesini ve öksürük ihtiyacının azalmasını sağlayacaktır.
Dekstrometorfan gibi etken maddeleri içeren bazı öksürük ilaçları veya antihistaminikler öksürüğünüzün kısmen hafiflemesine destek olabilir. Ancak bu tür medikal tedavileri hekiminize danışarak uygulayın.
Fiziksel örtü veya akıntı yumuşatıcı maddeler kullanarak silia hareketini yavaşlatmanın ve kaşıntı hissinin sebep olduğu öksürük krizinin en basit yöntemi bir yemek kaşığı veya bir tatlı kaşığı pekmez yutarak boğaza iyice bulaşmasını sağlamaktır. Böylece pekmez siliaların üzerini ve arasını kaplayacak ve silia hareketlerini yavaşlatacaktır. Ancak 10-15 dakika boyunca su içmemeniz ve pekmezin boğazda kalmasını sağlamanız gerekecektir. Birkaç dakika sonra hala boğazda kaşıntı devam ediyorsa bir çay kaşığı veya tatlı kaşığı daha pekmez yutmanız gerekebilir. Bu durumda büyük ihtimalle öksürük kriziniz yavaşlayacaktır. Bu size herhangi bir acil servise başvurmanız veya hekiminize danışabilmeniz için zaman kazandıracaktır. Ancak kalıcı çözüm değildir. Mutlaka muayene olarak ayrıntılı değerlendirme neticesinde ilaç tedavisine başlamanız gerekir.
Zencefil çayı, nane yağı, mentollü pastiller, elma sirkesi, tavuk çorbası veya çikolata gibi bazı gıdaların da öksürük krizlerinde faydalı olduğuna dair tecrübeler vardır.
Üst solunum yolu enfeksiyonlarında sıklıkla ökrüsük sebebi burundan boğaza doğru gelişen geniz akıntısının akciğere ulaşmaması için vücudun bu akıntı ve içeriğini uzaklaştırma refleksidir. Bu nedenle sıklıkla burun temizliği yapmak ve daha önce önerilmişse burun spreylerini düzenli kullanmak akıntının azalmasına ve öksürüğe dönüşmemesine sebep olacaktır. Sık sık burnunuzu temizlemeniz gerekir.
Astım sebebiyle öksürük kriziniz başladıysa, bu durumlar için büyük ihtimalle size daha önce önerilen ventolin gibi solunum yolu ilacınızı kullanmanız gerekecektir. Ventolin kullanmanız halinde 15-30 dakika içerisinde öksürük kriziniz muhemelen hafifleyecektir. Aynı zamanda diğer astım ilaçlarınızı (steroid inhalerler, alerji ilaçları vb.) aksatmadan kullanmanız gerekir. Ayrıca astımınızı tetikleyen alerjen veya kimyasallardan da uzak durmanız, temas ettiyseniz ağız, burun veya yüz gibi temas bölgelerinizi bol su ile yıkamanız gerekecektir.
Koah sebebiyle öksürük krizi halindeyseniz, kullanmadıysanız mutlaka Koah ilaçlarınızı kullanın. İlaçlarınızı kullanmanıza rağmen öksürük atakları gelişmişse ya ilaçlarınız yeterli olmamıştır veya Koah üzerine eklenen başka bir sağlık sorunu gelişmiştir. Bu nedenlerin araştırılması ve ilaç tedavisi ile öksürük atağınızın düzeltilebilmesi için en yakın acil servise başvurmanız gerekir.
Akciğer enfeksiyonları (pnömoni, bronşit vb.) nedeniyle gelişen öksürük krizlerinde daha önceden başlanmış olan tedavinin yetmediği durumlarda tıbbi destek alınması amacıyla acil servise başvurulması önerilir. Henüz ilaç tedavisi başlanılmamış ve ateşli durumunuz varsa, nefes darlığı da hissediyorsanız en kısa sürede acil servis başvurusunda bulunmanız önerilir.
Mide asitinin yemek borusu kanalıyla boğaza reflü yapması durumunda asit boğaz epiteline hasar vererek tahriş edebilir ve şiddetli öksürüğe neden olabilir. Bu durumda su içmeden ağzınızı ve gırtlağınızı temizleyin. Mide ilaçlarınızı kullanın. Reflünüzü artıracak eylemlerden uzak durun. Antiasit çiğneme tableti veya süspansiyonunuz varsa kullanın. Şikayetiniz geçmezse hastane ortamında tıbbi tedavi almanız gerekecektir.
Bazı ilaçlar da inatçı öksürüğe neden olabilmektedir. Özellikle ACE inhibitörü hipertansiyon ilaçlarında ve beta blokerler gibi bazı kardiyolojik ilaçlarda bu tabloya daha sık rastlanmaktadır. Kullanılan ilacın ilgili branş hekimince yeniden değerlendirilmesi ve gerekirse değiştirilmesi fayda sağlayacaktır.
Herhangi bir hastalığı olmayan kişilerin öksürük krizlerine maruz kalması durumunda solunum yollarında oluşabilecek sebeplerin değerlendirilmesi gerekir. Bunlar yabancı cisim, akciğerleri irrite eden herhangi bir kimyasal veya akciğer dokusunda hasara neden olan kesi, kaburga kırığı veya bronşların hasarı gibi birçok sebep olabileceği için acil servis başvurusu gereklidir.
Öksürüğünüz geçmiyorsa, göğüs ağrınız varsa, hırıltılı solunumunuz varsa, nefes alamadığınızı veya boğulma hissi yaşadığınızı düşünüyorsanız, çarpıntınız varsa, yüz veya boğazınızda şişlik varsa, tükürüğnüzde kan gördüyseniz, baş dönmeniz varsa veya bu belirtilerden en az bir tanesini yaşıyorsanız mutlaka acil servis veya hekiminizin desteğini almanız gereklidir.