Monkeypox Hastalığı (Maymun Çiçeği Hastalığı)
Enfekte hayvan ya da insanlarla bulaşan monkeypox virüsünün neden olduğu, kendi kendini sınırlayan ancak ciddi sorunlara yol açabilen, aşı ile önlenebilir, viral, bulaşıcı bir zoonotik hastalıktır.
Batı ve Orta Afrika bölgesinde daha yaygındır. Ancak son yıllarda dünyada farklı ülkelerde de vakalar görülmektedir. Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Benin, Gabon, Liberya, Nijerya, Sierra Leone, Güney Sudan hastalık için riskli bölgelerdir.
Bu bölgelerde yaşayan veya seyahat eden ve aşısız herkes risk grubunu oluşturur.
Hastalıktan ölüm oranı %3-6 civarındadır.
Daha önce uygulanan smallpox (çiçek) aşısının koruyuculuğu vardır. Ayrıca hastalığa özel aşı da geliştirilmiştir.
Hastalık klinik olarak çiçek hastalığına benzer, ancak daha az bulaşıcı ve daha az komplikasyon geliştirir.
Monkeypox hastalığı nasıl bulaşır?
- Hastalık hayvandan insana ve insandan insana bulaşır. Bulaş yolları şu şekilde olabilir:
- Enfekte hayvanların (sincap, keseli sıçan, maymun vs) kan ve vücut sıvıları ile temas,
- Enfekte hayvanların az pişmiş et ya da diğer ürünlerinin tüketilmesi,
- Enfekte hayvanlar tarafından ısırılma,
- Enfekte insanlarla fiziksel temas (öpüşme, sarılma, tokalaşma),
- Enfekte insanlarla cinsel temas,
- Enfekte insanların kişisel eşyaları (elbise, yatak takımı, havlu, çatal, bıçak, tabak vs),
- Enfekte hamilelerden bebeğe bulaş,
Monkeypox hastalığının görüldüğü bölgelerde yaşayanların veya bu bölgelere seyahat edecek kişilerin aşı olması önemlidir. Aşısız ve bu bölgelerde bulunan herkes risk altındadır.
Hastalığın görüldüğü bölgelerde çalışan sağlık çalışanları, laboratuvar çalışanları da risk altındadır. Kişisel koruyucu ekipman kullanımına özen göstermeleri gerekir.
Virüsün bulaşması ile hastalık belirtilerinin görülmesi arasında geçen süre ortalama 6-13 gündür (5-21 gün).
Monkeypox hastalığının belirtileri nelerdir?
Hastalık başlangıçta aşağıdaki belirtiler ile kendini gösterir:
- Yüksek ateş,
- Titreme,
- Şiddetli baş ağrısı,
- Lenfadenopati,
- Sırt ağrısı,
- Kas ve eklem ağrıları,
- Aşırı yorgunluk.
Lenfadenopati hastalığın diğer hastalıklardan ayırıcı tanısında önemlidir.
Bu belirtiler ortalama 5 gün sürer. Ateşin başlamasından 1-3 gün sonra deri döküntüleri başlar. Döküntüler, kol, bacaklar ve yüzde yoğunlaşan ancak ağız içi, genital bölge, göz içinde de rastlanabilen, makül, vezikül, papül, püstül şeklinde olabilir. Sayısı çok fazla olabilir. Bir hafta kadar sonra döküntüler dökülür ve kabuk tabakası gelişir.
Hastalık 2-4 hafta içinde kendiliğinden düzelir.
Çocuklar, bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler, hamileler hastalık için risklidir ve şiddetli belirti gösterebilir.
Hastalık uygun şekilde tedavi edilmez ise pnömoni, sepsis, ensefalit, görme kaybı gelişebilir.
Monkeypox hastalığı tanısı nasıl konur?
Hastalığa anamnez, muayene ve laboratuvar testleri ile tanı konur.
Hastalığın görüldüğü bölgede yaşama veya bu bölgelere seyahat, hasta kişi ya da hayvanlarla temas, belirtilerin başlama zamanı ve gidişatı sorgulanır. Muayene de lenfadenopati ve eşlik eden diğer monkeypox bulguları değerlendirilir.
Laboratuvarda PCR yöntemi ile deri lezyonları veya vücut sıvılarında virüs araştırması yapılır.
Monkeypox hastalığının tedavisi nasıl yapılır?
Hastalık hafif belirtilerle veya belirtisiz şekilde birkaç hafta içinde iyileşir.
- Bol istirahat,
- Sıvı desteği,
- Belirtilere yönelik destek tedavisi uygulanır.
Monkeypox hastalığından nasıl korunurum?
Hastalık klinik olarak çiçek hastalığına benzer ancak daha hafiftir.
Çiçek hastalığı aşısı monkeypox hastalığı için de koruma sağlar. Ancak hastalığı eradike edilmesi nedeniyle birçok ülkede aşılama şemalarında kullanılmaz. Çiçek aşısı dışında monkeypox hastalığına spesifik aşılar da geliştirilmiştir. Aşı temastan en geç 4 gün içinde yapılmalıdır. Sağlık çalışanlarına iki doz şeklinde uygulanır.
Diğer korunma yöntemleri şunlardır:
- Ellerin sık sık, bol su ve sabunla yıkanması,
- Hastalık şüphesi olan kişilerle cinsel ilişkiye girmemek,
- Hastalık şüphesi olan kişilerle eşyaların (yatak yakımı, havlu, çatal, bıçak, tabak vs) paylaşılmaması,