Önemli:
Vücudunuzda dakikalar veya saniyeler içerisinde başlayan ve hızla yayılan bir kaşıntı varsa geçmesini beklemeden hemen 112 acil servisi arayın. Alerjik reaksiyonlar bazen kaşıntılı bazen de kaşıntı dahi oluşmadan gelişebilir ve daha da kötüleşebilir.
Kaşıntılı cilt sık rastlanılan rahatsızlıklardandır. Cildinizde kaşıntı olmasına sebep olabilecek pek çok ihtimal olsa da çoğunlukla ciddi bir şeyin işareti değildir. Bu yazıda olabilecek kaşıntı sebeplerini inceleyeceğiz. Basit kaşıntılar rahatlıkla tedavi edilebilir ve genelde bir iki hafta içerisinde düzelir.
Kaşıntı nasıl olur?
Kaşınma hissi, cildimizde epidermal ve dermal tabakaların birleşim yerlerinde ve kıl foliküllerinin etrafında bulunan kutanöz sinir reseptörlerinin fiziki veya kimyasal olarak uyarılması sonucu oluşur. Bu uyarı cilt altı dokudan veya dış kaynaklı olabilir. Bu sinir reseptörlerinin hafif uyarılması kaşıntıya neden olurken şiddetli uyarılması ise ağrıya neden olur. Kaşıntı çoğu zaman dermatolojik sebeplerle olsa da bazen bir iç hastalığa bağlı komplikasyon olarak da ortaya çıkabilir. Bazen kaşıntı psikosomatik sebeplerle de ortaya çıkabilir.
Dermatolojik sebeplerle oluşan kaşıntı
Herhangi bir deri lezyonu cildinizde deri döküntüleriyle birlikte kaşıntıya neden olabilir. Dermatolojik sebeplerle en sık kaşıntıya sebep olan hastalıklar aşağıda özetlenmiştir:
- Papulosquamoz deri hastalıkları
- Egzema
- Liken planus
- Seboreik dermatit
- Psoriazis
- Pitriyazis rosea
- Vizkobüllöz hastalıklar
- Dermatitis herpetiformis
- Eritema multiforme
- Alerjik reaksiyonlar
- Kontakt dermatit
- Sistemik ilaç döküntüleri
- Ürtiker
- Fotoalerji
- İnfestasyonlar
- Isırılma
- Nematodlar
- Enfeksiyonlar
- Bakteriyel enfeksiyonlar
- Viral enfeksiyonlar
- Mantar enfeksiyonları
- Çevresel faktörler
- Yün, toz, polen, fiberglas vb.
- Miliaria
- Güneş yanığı
- Diğer bazı sebepler
- Purpura simpleks
- Fototoksik reaksiyonlar
- Ürtikeria pigmentoza
- İktiyozis
- Juvenil romatoid artrit
- Primer kutanöz amiloidozis
- Pruritis ani
- Pruritis vulvae
Hastalıklara sekonder gelişen döküntüsüz kaşıntılar
Döküntüsüz kaşıntıların en sık sebebi deri kuruluğudur. Bundan daha seyrek olmak üzere lenfoma, mikozis fungoides gibi hastalıklar izler. Yaşlanmanın normal fizyolojik bir sonucu olarak deride kuruluk artar. Genelde kışın ve nem oranı daha azalan ortamlarda bu kuruluk artabilir. Deride kuruluk sebebiyle olan kaşıntıya kuru deri pruritusu, senil pruritus, pruritus hiemalis veya asteatosis denir.
En sık görülen döküntüsüz kaşıntı sebepleri ve hastalıkları aşağıda özetlenmiştir:
- Deri kuruluğu
- Metabolik veya endokrin sebepler
- Tıkayıcı safra yolu hastalıkları
- Üremi
- Tiroid hastalığı
- Hiperparatiroidizm
- Diyabetes mellitus
- Gut
- Maligniteler
- Lenfoma
- Karsinoma
- Karsinoid
- Parazitoz
- Kancalı kurt
- Askaris
- İlaç reaksiyonları
- Opium deriveleri
- Histamin açığa çıkaran ilaçlar
- Çeşitli diğer sebepler
- Polistemia vera
- Gebelik
Psikosomatik kaşıntı
Bazen hastalar derilerinde pek çok yerde kontrolü güç kaşıntılardan şikayet ederler. Stres ve gerginlik ile kaşıntılarının arttığını da ifade edebilirler. Bazı hastalar da kendi yaptıkları cilt lezyonlarını kabullenmek istemeyebilirler. Bu durumlarda hastaların ciddi nevrozları olduğu düşünülür. Bu durum yalancı dermatit veya nevrotik excoriations olarak adlandırılır.
Bazı psikotik durumlar da kaşıntı ile seyredebilir. Bazı hastalar derilerinin üzerinde tahtakurularının ya da parazitlerin gezindiğini, bunların bir kısmının ciltlerinin içinde olduğunu ifade edebilir. Bu duruma parazitoz delüzyonu veya acarophobia denir. Bu hastaların kendi yaptıkları lezyonlar ve cilt ülserleri de görülebilir. Bu hastalar herhangi bir açıklama veya delili de kabul etmek istemezler. Bu tür kaşıntıların tedavisi zordur.
Nöroloji veya dolaşım bozuklukları sebebiyle kaşıntı
Deride karıncalanma, uyuşma veya aşırı hassasiyet oluşturan herhangi bir nörolojik hastalık hastalar tarafından kaşıntı olarak algılanan rahatsızlığa sebep olabilir. Nörolojik testlerle kaşıntının sebebi ortaya konulabilir. Ancak kaşıntıya sebep olabilecek nörolojik hastalıklar çok nadirdir.
Kan dolaşımında bozukluklar da kaşınan bölgede ödem veya vaskülit gibi tablolara sebep olarak kaşıntıya yol açabilir. Genellikle alt ekstremitelerde kaşıntı olur. Kan dolaşımı bozukluklarında kanlanma bozukluğu belirtileri de beraberinde görülür.
Kaşıntılı cilt nasıl tedavi edilir?
Kaşıntının sebebine yönelik tedaviler kaşıntının da azalmasını sağlar. Ancak bazen bu tedaviler uzun sürebilmektedir. Tedavi süresince kaşıntınızı azaltabilecek tedbirler gerekebilir.
Kaşınan bölgeyi kaşımaya devam etmek oradaki reaksiyonun artarak devam etmesini sağlayacağından kaşıntıyı başlangıçta rahatlatsa da daha şiddetlenmesine neden olacaktır. Ayrıca kaşımanız sebebiyle yeni tahrişler oluşacak ve cildiniz daha fazla kaşınma sebebi elde etmiş olacaktır. Bu nedenle kaşınan bölgeyi kaşımadan üzerine hafifçe vurmak veya bastırmak daha uygun olur.
Kaşınan cildinizi nemlendirmek kaşıntıyı azaltacaktır. Basit bir nemlendirici veya vazelin faydalı olabilir. Nemli bir havlu ile de cildinizi nemlendirebilirsiniz. Serin veya ılık banyo veya duş almak da cildinizin nemlenmesini sağlar. Ancak banyoda uzun süre kalmayın. Parfümlü ve tahriş edici sabunlar, nemlendiriciler veya deodorantlar kullanmayın.
Kaşınan bölgeyi istemsiz şekilde kaşımaya devam ediyorsanız en azından tırnaklarınızı kısa ve pürüzsüz kesin.
Kaşıntı dar, naylon veya bazı diğer kumaşlarla daha da artar. Kıyafetlerinizin bol olması ve pamuklu olması teması ve tahrişi azaltacaktır.
Çamaşırlarınızın yıkanması için kullandığınız temizlik malzemelerinin sizde alerjiye neden olmayacağından emin olun. Hassas ciltler için özel temizlik malzemeleri kullanabilirsiniz.
Herhangi bir şekilde kaşıntınız düzelmiyorsa veya sık sık tekrarlıyorsa hekiminize danışın. Kaşıntıya eşlik eden yumrular, şişlikler, anormal cilt şekilleri, kabuklanmalar ve sulanmalar önemli bir hastalığın belirtileri olabilir.