Amilaz vücudumuzda karbonhidratların sindiriminde önemli rol alan bir enzimdir. Özellikle glukozun parçalanarak enerji açığa çıkarılması sürecinde görev alır. Amilaz çoğunlukla pankreastan ve tükürük bezlerinden salgılanır. Amilaz çok az da olsa ince bağırsaklarda, yumurtalıklar, plasenta ve karaciğerde de üretilir. Bazen bazı akciğer kanserlerinde de kanser dokularında amilaz üretilebilmektedir.
Normal amilaz değerleri:
- Yenidoğan: 6–65 U/L
- Yetişkin: 25–125 U/L
- Yaşlı: 21–160 U/L
Amilaz testi genellikle pankreas hastalıklarının araştırılması için kullanılır. Kanda amilaz seviyesi çok düşük miktardadır ve sabittir. Ancak pankreatit gibi pankreas hastalıklarında aniden seviyesi yükselir. Akut pankreatitin ilk 12-24 saatinde en yüksek düzeyine yükselir ve daha sonra 4 ile 7 gün içinde normal değerlerine iner. Bazı kişilerde akut pankreatit olsa da amilaz değeri yükselmeyebilir. Patolojik veya patolojik olmayan birçok başka durumda da amilaz artışı olabilir.
Amilaz değeri akut pankreatit, şiddetli üremi veya diyabetik ketoasidozda normalin 10 katına kadar yükselebilir. Kan amilaz değeri kronik pankreatitin takibi amacıyla da değerlendirilir. Bu durumlarda amilaz genellikle lipaz testi ile birlikte değerlendirilir.
Amilaz fazlalığı idrarla atılır. Bazı durumlarda idrarla amilaz atılamadığı için kandaki amilaz değerleri yüksek kalabilir. Bu durumlara makroamilazemi denir. İdrarda amilaz testi ile değerlendirme yapılır.
Kanda amilaz yüksekliğine (hiperamilazemi) neden olan en sık sebepler:
- Akut pankreatit
- Pankreas kanseri
- Pankreas kanalı taşları
- Tükürük bezlerinde şişlik, taş ve tıkanmalar
- Parotis bezi iltihabı
- Kabakulak
- Gastroenterit
- Mide ülseri
- Cerrahi sonrası stres durumları
- Laktik asidoz
- Anoreksiya nervoza
- Blumiya
- Maligniteler
- Over kanseri
- Akciğer kanseri
- Dış gebelik
- Çölyak hastalığı
- Şiddetli üremi
- Bazı acil durumlar
- Alkol zehirlenmesi
- Kafa travması
- Ülser perforasyonu
- Bağırsak tıkanıklıkları
- Mide cerrahisi sonrası
- Kolesistit
- Akrep sokması
- Şiddetli şeker koması
- Morfin enjeksiyonu
- İlaçlar
- Aspirin
- Diüretikler
- Doğum kontrol hapları
- Kortikosteroidler
- İndometasin
- Etil alkol
- Opiatlar
- Böbrek hastalıkları
Kanda amilaz seviyesinin (hipoamilazemi) azaldığı durumlar:
- Yaygın pankreas hasarı
- Akut ve kronik hepatit
- Gebelik toksemisi
- Pankeas yetmezliği
- Kistik fibrozis
- Ağır karaciğer hastalıkları
- Pankreatektomi sonrası
Fotoğraf: ThisIsEngineering