Kanamalarda ilk yardım
Kanama; kaza, darbe veya kesici – delici alet aracılığıyla damar bütünlüğünün bozulması ve kanın damar dışına akmasıdır.
Kan vücut dışına yaralardan akabilir (dış kanama), vücut içine kanama olabilir (iç kanama) veya doğal deliklerden (kulak, burun, ağız, anüs, üreme organları vs) kanama olabilir.
Kanama atardamar veya toplardamar kaynaklı olabilir. Kanamanın şeklinden veya kanın renginden kanamanın hangi damar tipi kaynaklı olduğu anlaşılabilir. Bunu bilmek hızlı müdahale açısından önemlidir. Atardamar kaynaklı kanamalar kesik kesik ve fışkırır tarzda, açık renkli olur. Atardamar kanamaları daha büyük miktarda kan kaybına neden olabileceğinden hızlı müdahale edilmelidir. Toplardamar kanamaları sızıntı şeklinde ve koyu renklidir. Kılcal damar kanamaları kabarcık şeklinde olur.
Kanama bölgesine yapılacak her türlü müdahale çok önemlidir. Özellikle orta veya büyük atardamar kaynaklı ve çok kan kaybına neden olan kanamalar sağlık görevlisi gelene veya bir sağlık tesisine başvurana kadar geçen süre içerisinde hayati tehlike oluşturabilecek boyutlara ulaşabilir. Basit bir tamponla hayatı kurtarılabilecekken kanamadan vefat eden kişiler vardır. Bazen de kalça kemiği kırıklarında olduğu gibi damar kesileri ciddi iç kanamalara yol açabilir.
Bu nedenle kanamaya sakin bir şekilde ve bilinçli müdahale etmek gerekir. Kanama bölgesine yapılacak her türlü müdahale aracı temiz olmalıdır. Basit bir kanamaya toprağa değmiş bir aletle yapılacak müdahale daha ciddi ve hayati risk oluşturabilecek bir durum olan tetanoz hastalığı ile sonuçlanabilir. Kirli eller, paslı aletler, temiz olmayan bezler enfeksiyon kaynağı olabilir. Varsa eldiven giyilmeli, sargı bezi kullanılmalıdır. Araçlarda, evlerde, okul, işyeri gibi toplu yaşam alanlarında steril ilk yardım setlerinin bulundurulması bu sebeple önemlidir.
Dış kanamalarda ilk yardım:
- Hasta/ yaralı sırt üstü yatırılıp vital bulguları değerlendirilir. İhtiyaç varsa solunum desteği sağlanır, hava yolu açık tutulur.
- Kanayan yer üzerine temiz bir bez parçası veya gazlı bezle bastırılır, kanama durmazsa ilk bezin üzerine ikinci bez konarak baskı artırılır. Gerekirse bezlerin üzeri bandaj ile sarılarak baskı uygulanır.
- Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır.
Basınç noktaları:
Boyun: Boyun atardamarı (şah damarı)
Köprücük kemiği üzeri: Kol atardamarı
Koltukaltı: Kol atardamarı
Kolun üst bölümü: Kol atardamarı
Kasık: Bacak atardamarı
Uyluk: Bacak atardamarı
- Kanayan yer kol ve bacaklarda ise kalp hizasının üzerine çıkarılarak kan akışı azaltılmaya çalışılır.
- Kanama alanı geniş, kanama fazla ise turnike uygulanır.
- Acil tıbbi yardım talep edilir.
Turnike uygulama:
- Sargı bezi şerit şeklinde yarı uzunluğunda katlanır ve uzvun etrafına sarılır. Şeridin bir ucu ortada oluşan halkadan geçirilir ve iki uç bir araya getirilerek sıkıca bağlanır.
- Sargının içinden kalem gibi sert bir cisim geçirilir, uzva paralel yerleştirilir. Kanama durana kadar döndürülür. Sonra sargı çözülmeyecek şekilde uzva sabitlenir.
- Turnike 15-20 dakikada bir gevşetilerek kan akışı sağlanır.
Uzuv kopması:
- Kopan parça temiz, su geçirmez, ağzı kapalı bir plastik poşete konur.
- Poşet içinde buz dolu ikinci bir poşete yerleştirilir.
- 6 saat içinde sağlık kuruluşuna ulaştırılır.
İç kanamalarda ilk yardım:
- Hastanın vital bulguları değerlendirilir. Hava yolunun açıklığı sağlanır. Gerekirse solunum desteği uygulanır. Damar yolu açık tutulur.
- Hastanın üzeri örtülür, ayaklar 30 cm yukarı kaldırılır.
- Hastaya yiyecek veya içecek verilmez.
- Hareket ettirilmez.
- Acil tıbbi tardım talep edilir.
Üçgen bandaj uygulaması:
Bazı kanamalarda üçgen bandaj uygulaması yapılır. Tepesi yukarda tabanı aşağıda olacak şekilde, bez yardımı ile üçgen askı işlemidir. Geniş bir sargı bezi kullanılır. Vücudun değişik bölgelerinde uygulanabilir.
El: Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde düğümlenir.
Ayak: Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir.
Diz: Üçgenin tabanı dizin 3–4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.
Göğüs: Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.
Kalça: Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer ya da beze bağlanır.