İdrar sondasının/kateterinin çıkarılması 

İdrar sondası kullanan bir hasta için sondanın takılması kadar çıkartılması da bir tedirginlik konusu olmuştur. Bu yazıda idrar sondasının evde veya bir sağlık kuruluşunda nasıl çıkartılması gerektiği konusuna değinilmiştir. 

İdrar sondaları hakkında daha ayrıntılı bilgi için İdrar sondaları ve idrar kateterizasyonu yazısını, idrar sondasının nasıl takılması gerektiği hakkında bilgi edinmek için ise İdrar sondası nasıl takılır? yazılarını incelemenizi öneririz.  

Hastaların, kalıcı kateterin çıkarılması için bir talimat alınması gerekir. Kalıcı kateterin hastanın iyileşmesi için gerekli olup olmadığını değerlendirmek hekimin sorumluluğundadır. 

İdrar sondasının çıkarılması öncesi değerlendirme: 

Bir idrar kateteri artık ihtiyaç duyulmadığında mümkün olan en kısa sürede çıkarılmalıdır. Kalıcı bir katetere ihtiyaç duyan ameliyat sonrası hastalar için, kateter tercihen 24 saat içinde çıkarılmalıdır. Aşağıdakiler kalıcı bir kateterin uygun kullanımlarıdır: 

• Yaşam sonu bakımında gelişmiş konfor 
• Açık sakral veya perineal basınç ülserinin iyileşme sürecine yardımcı olmak 
• Uzun süreli immobilizasyon gerektiren hastalar (kararsız torasik veya lomber kırıklar, çoklu travmatik yaralanmalar) 
• Cerrahi prosedürler (bazı uzun süreli prosedürler, ürolojik ameliyatlar, vb.) 
• İdrar çıkışının intraoperatif izlenmesi 
• Ameliyat sırasında büyük hacimli infüzyonlar veya diüretik alan hastalar 

İdrar sondası çıkarıldığında normal mesane fonksiyonunun geri dönüp dönmediği değerlendirilmelidir. Kateter çıkarıldıktan sonra hematüri, boşaltım yetersizliği veya zorluğu veya yeni bir inkontinans varsa mutlaka hekime bildirmelidir.  

İdrar sondası çıkarılmadan önce, hastaya çıkarma süreci ve beklenen ve beklenmeyen sonuçlar (örneğin, ilk boşaltımda hafif yanma hissi) hakkında eğitim verilmelidir. Bu eğitimde hastalara aşağıdaki bildirimler yapılmalıdır: 

• Sıvı alımını artırın veya mevcut durumunuzu koruyun (kontrendikasyon olmadığı sürece) 
• Mümkün olduğunda ve kateter çıkarıldıktan sonraki altı ila sekiz saat içinde idrarınızı yapın, mesaneyi boşaltın. 
• Boşaltım yaptığında hekiminize bilgi verin. İdrarın miktarı, rengi ve anormal bulgularını izleyin.  
• Herhangi bir yanma, ağrı, rahatsızlık veya az miktarda yaptıysa idrar hacmini bildirin 
• Boşaltım yapamama, mesane hassasiyeti veya gerginliği bildirin 
• Herhangi bir idrar yolu enfeksiyonu belirtisini bildirin 

İdrar sondasını çıkarmak için hazırlık: 

• El hijyenine dikkat edin. Elinizi mutlaka yıkayın. 
• Ek önlemler için hastanın bulunduğu odayı kontrol edin. 
• Kendinizi hastaya tanıtın. 
• Hasta kimliğini adı ve doğum tarihini kullanarak doğrulayın. 
• Hastaya süreci açıklayın; analjezi, banyo vb. teklif edin. 
• Hastanın talep ve sorunlarını dinleyin ve bunlara dikkat edin. 
• Hastanın mahremiyetini ve onurunu koruyun. 
• Vakum veya oksijen gibi olabilecek güvenlik konularını değerlendirin. 
• Asepsi ve güvenlik prensiplerini uygulayın. 
• Hayati bulguları ölçüp kontrol edin. 

 İdrar sondasının/idrar kateterinin çıkarılması aşamaları: 

1.Doktor talimatlarını doğrulayın, el hijyenini sağlayın ve malzemeleri hazırlayın. Malzemeler arasında steril olmayan eldivenler, steril şırınga (Foley kateterindeki balonun boyutunu kontrol edin ve ona uygun yeterlikte şırınga bulundurun), su geçirmez ped, çöp torbası ve perineal bakım için temizlik malzemeleri bulunur. 

2.Hastanın bilgilerini doğrulayın. Gizliliğe dikkat edin ve hastaya kateter çıkarma prosedürünü açıklayın. Bu, doğru hastaya sahip olmanızı sağlar ve uygun hasta tanımlaması sağlar.

3.Hastaya kateter çıkarılması ve idrar sondası sonrası bakımı konusunda eğitim verin. Hastaya kateter çıkarıldıktan sonra ne beklemesi gerektiği, idrar çıkışının nasıl ölçüleceği vb. konularda bilgi verilmelidir.

4.El hijyenini sağlayın ve malzemeleri hazırlayın. Yatağı çalışma yüksekliğine yükseltin. Malzemeleri organize edin. Kolay erişim için hastayı sırtüstü pozisyona getirin.

5.Steril olmayan eldiven giyin. Bu sayede mikroorganizmaların taşınması azalır.

6.Kateter torbasının içeriğini ölçün, boşaltın ve kaydedin. Eldivenleri çıkarın, el hijyeni uygulayın ve yeni steril olmayan eldivenler takın. Kateter sabitleme/ankraj cihazını çıkarın. Drenaj miktarını, rengini ve kıvamını kaydedin. İdrar kateteri torbasını elledikten sonra mutlaka eldiveninizi değiştirin. Kateter sabitleme cihazının çıkarılması, kateterin temizlenmesi ve çıkarılması için kolay erişim sağlar.

7.Kateter bakımını ılık su ve sabunla yapın. Bu sayede mikroorganizmaların üretraya geçişi azalır.

8.Şırıngayı balon portuna yerleştirin ve balondan sıvıyı boşaltın. Balondan tüm sıvının çıkarıldığından emin olmak için kateter üzerindeki balon boyutunu doğrulayın. Kısmen söndürülmüş bir balon üretra duvarında travmaya ve ağrıya neden olur. Bu nedenle içerdeki balonun tam söndüğünden emin olun.

9.Kateteri yavaşça ve düzgün bir şekilde dışarı çekin. Kateter yavaşça ve düzgün bir şekilde dışarı kaymalıdır. Direnç hissedilirse, çıkarmayı durdurun ve balondan sıvıyı çıkarmayı tekrar deneyin. Tekrar çıkarmayı deneyin. Kateteri çıkaramazsanız, durdurun ve doktora haber verin.

10.Kullanılmış kateteri su geçirmez ped veya eldivenle sarın. Kateter tüpünü idrar torbasından çıkarın. Ekipman ve malzemeleri kurum politikasına göre atın. Bu, kateterden idrarın kazara dökülmesini önler.

11.Gerektiğinde perineal bakım uygulayın ve hastayı rahat bir pozisyona getirin. Bu, hastanın konforunu artırır.

12.Kateter sonrası bakımı, sıvı alımını ve beklenen ve beklenmeyen sonuçları hasta ile birlikte gözden geçirin. Hastanın tuvalete, komodine, lazımlığa veya pisuara erişiminin olduğundan emin olun. Çağrı zilini erişilebilir bir yere koyun. İlk idrar çıkışının (idrar çıkışı)  ölçüldüğünden emin olun. Hastayı normal idrar çıkışını korumak için sıvı alımını sürdürmeye veya artırmaya teşvik edin (kontrendikasyon olmadığı sürece).

13.Yatağı güvenli bir konuma indirin, eldivenleri çıkarın ve el hijyeni uygulayın. Yatağın alçaltılması düşmeleri önlemeye yardımcı olur. El hijyeni mikroorganizmaların hastadan sağlık hizmeti sağlayıcısına bulaşmasını önler.

14.Kateterin çıkarılma zamanını, üretranın durumunu ve kateter sonrası bakım ve sıvı alımına ilişkin tüm verileri kaydedin. Kateter çıkarıldıktan sonra ilk boşalmanın zamanını, miktarını ve özelliklerini belgelendirin.