İdrar sondası nasıl takılır? 

İdrar sondaları ve idrar kateterizasyonu hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için ilgili yazımızı inceleyebilirsiniz. Bu yazıda idrar sondasının nasıl takılması gerektiğinden bahsedilecektir.  

İdrar sondası takılması öncesi hazırlık: 

• İdrar sondası uygulamasından önce mutlaka el hijyenine dikkat edilmeli ve temizlik yapılmalıdır. 
• Hastanın bulunduğu oda kontrol edilmeli, yeterli genişlik ve müdahale imkânı olmalıdır. 
• Uygulayıcı kendinizi hastaya tanıtmalıdır. Ne işlem yapılacağı ve nasıl yapılacağı anlatılmalıdır. Onayı alınmalıdır. 
• Hasta kimliği, adı ve doğum tarihi kullanarak doğrulanmalıdır. 
• Hastaya süreç açıklanmalı; analjezi, banyo vb. teklif edilmelidir. 
• Hastanın talep ve fikirleri dinlenmeli ve bunlara dikkat edilmelidir. 
• Hastanın mahremiyeti ve onuru korunmalıdır. 
• Hastanın kullandığı vakum/oksijen/güvenlik vb konular değerlendirilmelidir. 
• Asepsi ve güvenlik prensiplerini uygulanmalıdır. 
• Hastanın hayati bulguları kontrol edilmelidir. 
• Hastanın kliniği ve uygulanacak sondanın özellikleri teyit edilmelidir. 

İdrar sondası/kateteri uygulanması: 

1. Kateter takılması için doktor emrini doğrulayın. Palpasyonla veya mesane tarayıcısı kullanarak mesane doluluğunu ve ağrıyı değerlendirin. Mesanenin dolu olduğunun palpasyonu, boşaltma isteği ve/veya ağrıya neden olur. 

         2. Hastayı dizleri yukarıda olacak şekilde yarı dik pozisyona getirin; eldiven giyin ve perineal bölgeyi eritem, drenaj ve koku açısından inceleyin. Ayrıca perineal anatomiyi değerlendirin. Perine bölgesinin değerlendirilmesi, perine durumunun belirlenmesine ve yerleştirmeye yardımcı olmak için anatomik işaretlerin pozisyonunun belirlenmesine olanak tanır. 

         3. Eldivenleri çıkarın ve el hijyenini sağlayın. Bu sayede mikroorganizmaların bulaşması önlenir. 

         4. Malzemeleri toplayın. Önceden hazırlık yapmak hastanın konforunu ve güvenliğini artırır.: 

• Steril eldivenler 
• Kateterizasyon kiti 
• Temizleme solüsyonu 
• Yağlayıcı (eğer kitte yoksa) 
• Kateter boyutuna göre balon şişirmek için önceden doldurulmuş şırınga 
• İdrar torbası 
• Foley kateteri 

         5. Kateterin boyutunu ve tipini kontrol edin ve mümkün olan en küçük kateter boyutunu kullanın. Kateter boyutunun büyümesi üretra travması riskini artırır. 

          6. Hastanın altına su geçirmez ped yerleştirin. Bu adım yatak çarşaflarının kirlenmesini önler. 

          7. Hastanın pozisyonu cinsiyete göre değişmektedir. İşlemin kolay ve güvenli bir şekilde tamamlanması için hastanın rahat olması, perine veya penisin açıkta olması gerekir. Hasta pozisyonu erkek veya kadına göre değişir: 

• Kadın hasta: Dizler bükülmüş ve uyluklar gevşek şekilde sırt üstü yatırılır, böylece kalçalar perineal bölgeyi açığa çıkarmak için döner. Alternatif olarak, hasta kalçadan bacağını abdüksiyon edemiyorsa, hasta üst bacağı diz ve kalçadan bükülmüş şekilde yan yatırılabilir, yastıklarla desteklenebilir. 

• Erkek hasta: Sırtüstü, bacaklar uzatılmış ve hafifçe açık. 

        8. Hastayı örtecek bir battaniye veya çarşaf serin ve sadece gerekli anatomik bölgeleri açığa çıkarın. Bu adım hasta onurunun korunmasına yardımcı olur.  

         9. Temiz eldiven giyin ve perine bölgesini ılık su ve sabunla veya perine temizleyicisiyle yıkayın. Temizlik, salgıları, idrarı ve dışkıyı temizler ve idrar yolu enfeksiyonu riskini azaltır. 

        10. Yeterli aydınlatmayı sağlayın. Yeterli aydınlatma, kateter yerleştirme işleminin doğruluğuna ve hızına yardımcı olur. 

        11. El hijyenini sağlayın. Bu sayede mikroorganizmaların bulaşması azalır. 

        12. Kateterizasyon kitine, varsa diğer sarf malzemeleri ve temizleme solüsyonu ekleyin. Bu adım, prosedüre hazırlık ve organizasyonun düzeninin sağlanmasını garanti altına alır. 

        13. Kalıcı kateter ve kapalı drenaj sistemi kullanılıyorsa, idrar torbasını yatağa bağlayın ve kelepçenin kapalı olduğundan emin olun. İdrar torbasının, idrarın torbadan dışarı akmasını önlemek için kapatılması gerekir. 

        14. Steril eldivenleri steril teknik kullanarak giyin. Bu sayede mikroorganizmaların bulaşması azalır. 

        15. Kateterizasyon kitinde bulunan örtüyü hastaya, steril eldivenler kullanarak veya eldivensiz ellerle ve örtünün sadece dış kenarlarına dokunarak örtün. Herhangi bir steril malzemenin sadece steril örtünün ortasına (kenarlarına değil) temas ettiğinden ve steril eldivenlerin steril olmayan yüzeylere temas etmediğinden emin olun. Hastayı perine veya penisi açığa çıkaracak şekilde örtün. Steril örtü üzerinde dıştaki 2,5 cm’lik kısım steril olmayan olarak kabul edilir. 

        16. Kateter ucunu tepside bulunan steril kayganlaştırıcı ile yağlayın veya steril teknik kullanarak kayganlaştırıcı ekleyin. Yağlama, işlem sırasında üretra travmasını ve rahatsızlığı en aza indirir. 

        17. Balonun şişirilip şişirilmediğini steril bir enjektör kullanarak kontrol edin. Bu kateterin sterilliğini korur. 

        18. Kateterli steril tepsiyi hastanın bacaklarının arasına yerleştirin. Kateter ucu mesaneye yerleştirildiğinde, idrar steril tepsiye toplanacaktır. 

        19. Perine bölgesini aşağıdaki şekilde temizleyin. Bu sayede mikroorganizmaların bulaşması azalır. 

• Kadın hasta : Dominant olmayan elin parmaklarıyla labiaları ayırın (şimdi kontamine olmuş ve artık steril değil). Steril teknik ve dominant el kullanarak labiaları ve üretra meatusunu klitoristen anüse ve dış labialardan iç labial kıvrımlara ve üretra meatusuna kadar temizleyin. Her temizleme hareketinde steril forseps ve yeni bir pamuklu çubuk kullanın. 

• Erkek hasta : Penisi şaftından nazikçe kavrayın ve işlem boyunca baskın olmayan elinizle (artık kirlenmiş ve steril değil) gövdeye dik açıyla tutun. Steril teknik ve baskın el kullanarak, üretra meatusunu meatustan dışarı doğru dairesel hareketlerle temizleyin. Her temizleme hareketinde steril forseps ve yeni bir pamuklu çubuk kullanın.

        20. Kateteri steril olan elinizle, kateter ucunun 7,5-10 cm altından tutun. Kateteri uca daha yakın tutmak, yerleştirme sırasında kateteri kontrol etmeye ve yönlendirmeye yardımcı olacaktır. 

        21. Kateteri aşağıdaki şekilde yerleştirin Bu işlem üretra measının görüntülenmesine ve dış idrar sfinkterinin gevşemesine yardımcı olur: 

        Kadın hasta : 

• Üretra meatusunun açığa çıkmasına yardımcı olmak için hastanın hafifçe bastırmasını (sanki boşaltıyormuş gibi) isteyin. 
• Kateteri, idrar kateterden akana kadar 5 ila 7,5 cm ilerletin, ardından 5 cm daha ilerletin. 

        Erkek hasta : 

• Penisi gövdeye dik tutun ve şaftını hafifçe yukarı çekin. 
• Hastadan hafifçe ıkınmasını (sanki boşaltım yapıyormuş gibi) ve kateteri üretra memasından yavaşça yerleştirmesini isteyin. 
• Kateteri 17 ila 22,5 cm ilerletin veya kateterden idrar akana kadar ilerletin. 

        22. Kadın hastada idrar görünmüyorsa, kateter hastanın vajinasında olabilir. Kateteri bir işaret olarak vajinada bırakabilir ve başka bir steril kateter yerleştirebilirsiniz. 

        23. Kateter erkek hastada ilerlemiyorsa, kuvvet uygulamayın. Hastadan derin nefes almasını ve tekrar denemesini isteyin. Kateter hala ilerlemiyorsa, işlemi durdurun ve hekime haber verin. Hastada prostat büyümesi veya üretra tıkanıklığı olabilir. 

        24. Kateteri steril tepsiye yerleştirin ve gerekirse idrar örneği toplayın. Analiz için idrar örneği gerekebilir. Kurum politikasına göre toplayın. 

        25. Önceden doldurulmuş şırıngayı kullanarak, kalıcı kateterlerin balonunu kateter boyutuna göre yavaşça şişirin. Balonun büyüklüğü kateter portunun üzerinde işaretlenmiştir. 

        26. Hasta balon şişirme sırasında ağrı hissederse, balonu söndürün, idrarın akmasını bekleyin, kateteri hafifçe ilerletin ve balonu tekrar şişirin. 

        27. Balon şişirildikten sonra, direnç hissedilene kadar kateteri hafifçe çekin ve ardından kateteri tekrar ilerletin. Kateterin mesaneye geri getirilmesi, mesane boynuna baskı oluşmasını önleyecektir. 

        28. İdrar torbasını katetere steril teknik kullanarak bağlayın. İdrar torbasını hastanın mesane seviyesinin altında tutun. 

         29. Kateteri, kateter bifurkasyonunun hemen üzerindeki borudaki sabitleme cihazını kullanarak hastanın bacağına sabitleyin. 

• Kadın hasta : Kateteri iç uyluğa sabitleyin ve gerginliği önlemek için yeterli boşluk bırakın. Kateterin sabitlenmesi, idrar yolu enfeksiyonu, üretra erozyonu ve kateterin kazara çıkarılması riskini azaltır. 

• Erkek hasta : Kateteri üst uyluğa (penis aşağıya doğru bakacak şekilde) veya karına (penis göğse doğru bakacak şekilde) sabitleyin, gerginliği önlemek için yeterli boşluk bırakın. Sünnet derisinin geri çekilmediğinden emin olun. Erkek hastalarda sünnet derisinin geri çekilmesi ağrı ve ödeme neden olabilir. 

        30. Malzemeleri uygun şekilde imha edin. Bu sayede mikroorganizmaların bulaşması azalır. 

        31. Eldivenleri çıkarın ve el hijyeni uygulayın. Bu sayede mikroorganizmaların bulaşması azalır. 

        32. Prosedürü, hastanın prosedüre toleransı, beklenmeyen sonuçlar ve idrar çıkışı dahil olmak üzere gerekiyorsa yazılı şekilde belgelendirin.