İdrar sondaları ve idrar kateterizasyonu
İdrar atımı, hastalık, ameliyat ve diğer koşullar nedeniyle tehlikeye girebilen temel bir insani işlevdir. İdrar kateterizasyonu, doğal olarak boşaltım yapamayan hastalarda idrar atılımını desteklemek için kullanılabilir. İdrar kateterizasyonu şu hallerde gerekebilir:
- Akut idrar atlamaması vakalarında
- Alım ve çıkış izlenmesi gerektiğinde
- Ameliyat öncesi süreç yönetimi için
- Açık sakral ve perineal yaraları olan inkontinans hastalarında iyileşmeyi artırmak için
- Uzun süreli yatak istirahatindeki hastalar için
- Yaşam sonu bakımına ihtiyaç duyan hastalar için
İdrar kateterizasyonu, idrarı boşaltmak için üretradan mesaneye bir kateter tüpünün yerleştirilmesi anlamına gelir. Özellikle karmaşık bir beceri olmasa da üretra kateterizasyonu yapmak için ustalaşmak gerekebilir. Hem erkek hem de kadın kateterizasyonları birbirinden farklı zorluklara sahiptir.
Yeterli aydınlatma ve görselleştirme uygulamaya yardımcı olur, ancak kateterin kadın üretrasına girmesini kadınlarda görülen en sık sorundur. Kateterin vajinaya girmesi nadir değildir.
Özellikle prostat hipertrofisi olan yaşlı erkeklerde, erkek idrar sfinkterinin geçişi de sonda takarken zorluk sebebi olabilir.
İdrar sondası/Kateter tipleri
Üretra kateterizasyonunun iki türü vardır: Aralıklı sonda ve kalıcı sonda.
Kalıcı kateterler
Kalıcı kateterizasyon (çift veya üç lümenli sondadır) şu amaçlar için kullanılır:
- İdrar atılımını teşvik etmek için
- Doğru idrar çıkışının ölçülmesi için
- Cilt bozulmalarını önlemek için
- Yara yönetiminin kolaylaştırılması için
- Üretra, mesane veya çevreleyen yapıların cerrahi olarak onarılması işleminde
- Sulama sıvıları veya ilaçların damlatılması
- Karın/pelvik ağrının değerlendirilmesi
- Genitoüriner sistem koşullarının araştırılması
Aralıklı veya kalıcı bir kateter takma adımları aynıdır, ancak kalıcı kateterin kapalı bir drenaj sistemi vardır ve kateteri yerinde tutmak için bir balonun şişirilmesi gerekir. Kalıcı kateterler iki veya üç lümene (çift veya üçlü lümen) sahip olabilir. Çift lümenli kateterler, idrarı boşaltmak için bir lümen ve kateteri yerinde tutan bir balonu şişirmek için ikinci bir lümenden oluşur. Üç lümenli kateterler, sürekli mesane irrigasyonu ve mesaneye ilaç damlatmak için kullanılır. Üçüncü lümen, irrigasyon sıvısını mesaneye iletir.
Kalıcı idrar kateterleri lateks veya silikondan yapılır. Aralıklı kateterler kauçuk veya polivinil klorürden (PVC) yapılabilir ve bu da onları kalıcı kateterlerden daha yumuşak ve daha esnek hale getirir.
Bir idrar kateterinin boyutu, tüpün iç çapını yansıtan Fransız (Fr) ölçeğine dayanır. Kadınlar için önerilen kateter boyutu 12 ila 16 Fr ve erkekler için 14 ila 16 Fr’dir. Bebekler ve çocuklar için daha küçük boyutlar kullanılır. Balon boyutu da kateterlere göre değişir: çocuklar için daha küçük (3 ml) ve sürekli mesane irrigasyonu için daha büyük (30 ml). Kateterin boyutu genellikle kateter portunun yan tarafına yazılır.
Kalıcı bir kateter, idrarın kısıtlanmamış akışını sağlamak için bir drenaj torbasına bağlanır. İdrar torbasının hastanın mesane seviyesinin altında asılı olduğundan ve böylece idrarın mesaneden dışarı aktığından emin olunmalıdır. Torba yere değmemeli ve hasta yürürken torbayı mesane seviyesinin altında taşımalıdır.
Aralıklı kateterler
Aralıklı kateterizasyon (tek lümenli sondadır) şu durumlarda kullanılır:
- İdrar birikmesinin anında giderilmesi gerekiyorsa
- Yetersiz mesanenin uzun vadeli yönetimi gerekiyorsa
- Steril idrar örneği alınması gerekiyorsa
- Boşaltımdan sonra mesanede kalan idrarın değerlendirilmesi (mesane tarayıcısı yoksa) gerekiyorsa
Çoğu durumda, aralıklı idrar kateterleri önerilir. Bu kateterler günde birkaç kez, mesanenizi boşaltmaya yetecek kadar uzun süre takılır ve sonra çıkarılır.
Kateteri kendiniz nasıl yerleştireceğiniz size öğretilmelidir. Genellikle üretra (idrarı vücudunuzdan dışarı taşıyan tüp) yoluyla mesanenize yerleştirilir.
Steril kateter genellikle önceden yağlanmış olur, böylece yerleştirildiğinde rahatsızlık riski azalır.
Kateterin bir ucu ya tuvalete drenaj sağlamak için açık uçlu bırakılır ya da idrarı toplamak için bir torbaya bağlanır. Diğer uç mesanenize girene ve idrar akmaya başlayana kadar üretranızdan geçirilir.
İdrar akışı durduğunda kateter çıkarılabilir. Her seferinde yeni bir kateter kullanılır.
Suprapubik kateterler
Suprapubik kateter, yerinde bırakılan bir kateter türüdür.
Üretranızdan sokulmak yerine, kateter karnınızdaki (karın) bir delikten sokulur ve ardından doğrudan mesanenize yerleştirilir. Bu prosedür genel anestezi , epidural anestezi veya lokal anestezi altında yapılabilir .
Suprapubik kateter, üretra hasar gördüğünde veya tıkandığında ya da kişi aralıklı kateter kullanamadığında kullanılır.
İdrar sondasının nasıl takılacağı ve idrar kateterizasyonu hakkında İdrar sondası nasıl takılır? yazısını inceleyebilirsiniz. İdrar sondasının çıkarılması hususunda ise İdrar sondasının/kateterinin çıkarılması? yazısını inceleyebilirsiniz.