Hepatit B hastalığı kan, vücut sıvıları, cinsel yolla bulaşan, akut ve kronik karaciğer hastalığı oluşturan, ilerleyen süreçte siroz ve karaciğer kanseri nedeni olabilen, aşı ile önlenebilir bir viral hastalıktır. Hastalık genelde birkaç ay da iyileşir ancak bir kısım hasta tekrarlayan hastalık atakları gösterebilir ve karaciğer yetmezliği ve kansere dönüşebilir.
Hepatit B virüsünün etkeni olduğu hastalık hayatı tehdit edebilen sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle ciddi bir hastalıktır ve korunma ve önleme için yapılacak çalışmalar çok önemlidir.
DSÖ’ye göre her yıl yaklaşık 1,5 milyon yeni hepatit B hastası ve bu hastalığa bağlı olarak siroz ve karaciğer yetmezliği nedeni ile 820.000 ölüm gerçekleşmektedir.
Hastalık küresel bir hastalıktır ancak Asya ve Afrika’da yaygındır.
Hepatit B hastalığı nasıl bulaşır?
Hepatit B virüsü hastalığın nedenidir. En sık enfekte anneden bebeğe bulaş ile yayılır. Diğer sık bulaş yöntemleri kontamine iğne batması, dövme, kontamine vücut sıvıları ile bulaş, kontamine kan yoluyla bulaş ve cinsel yolla bulaştır. Sağlık çalışanları bulaş açısından özellikle risk altındadır. Ancak damar içi madde kullananlar, seks çalışanları başta olmak üzere aşılanmamış herkes bulaş açısından risklidir.
Hastalığa bağlı olarak %5’den az oranda kronik hepatit gelişir. Kronik hepatit gelişim riski bebeklik ve çocukluk döneminde (özellikle 5 yaş altı) virüs bulaşan kişilerde çok daha yüksektir.
Hepatit B virusu dış ortam şartlarına dirençlidir ve bir hafta kadar dış ortamda kalabilir. Bu nedenle kontamine maddelerle temas halinde bulaş riski yüksektir.
Virusun bulaşması ile hastalık oluşması arasında geçen süre 30-180 gün arasında değişir.
Hepatit B hastalığı belirtileri nelerdir?
Hepatit B hastalığı hemen belirti göstermez veya çok hafif belirtiler olur.
- Ateş,
- Yorgunluk,
- Mide bulantısı,
- Kusma,
- Karın ağrısı (özellikle karnın üst bölgelerinde),
- Ciltte ve gözlerde sararma (sarılık),
- İdrar renginde koyulaşma,
- Ciltte kaşıntı olabilir.
Hastalık belirtileri 1-3 ay sürebilir. 6 aydan uzun süren belirtiler kronik hepatit göstergesidir. İlerleyen dönemde siroz ve karaciğer kanseri gelişebilir.
Bazı hastalarda (%1-10) serum hastalığı benzeri sendrom, poliarteritis nodoza, membranöz glomerülonefrit, papüler akrodermatit gibi karaciğer dışı hastalıklar gelişebilir.
Hepatit B hastalığı özellikle cinsel yolla bulaş durumlarında HIV ile birlikte görülebilir.
Hepatit B hastalığının tanısı nasıl konur?
Hepatit B hastalığının tanısı klinik bulgularla koymak oldukça zor olabilir. Anamnez ve klinik bulgular yol gösterici olsa da tanı laboratuvar testleri ile konur.
Hastanın biline bir hepatit B hastası ile teması tanı da önemlidir.
Hepatit B hastalığında istenilen laboratuvar testleri genellikle şunlardır:
- HBsAg: Aktif hastalık göstergesidir. Bu hastalar bulaştırıcıdır.
- Anti HBs: Kişinin hepatit B aşısı olduğunu veya hepatit B hastalığı geçirdiğini gösterir. Aşı olanlarda bu testin kan seviyesine göre koruyuculuk oranı belirlenir ve düşük ise aşı tekrarlanır. Hastalığı geçirenlerde hastalığın aktif süreçte olmadığını gösterir.
- Anti HBc: Anti HBs ve HBsAg ile birlikte yorumlanır. Anti HBs ile birlikte pozitif ise daha önce geçirilmiş bir enfeksiyonun veya iyileşmenin, HBsAg ile birlikte pozitif olması kronik hastalığın göstergesidir.
- Karaciğer testleri Viral markerlarla birlikte diğer karaciğer testleri de hepatit hastalığının karaciğeri ne kadar etkildeğini değerlendirmek için yapılabilir.
Hepatit B hastası ne zaman doktora gitmeli?
Hepatit B hastası birisiyle teması olan ve Hepatit B belirtilerinden bir ya da birkaçını taşıyan herkesin bir doktor kontrolünden geçmesinde fayda vardır. Hepatit B hastalığı ölümcül sonuçlar doğurabilir. Aşı ile korunabilir bir hastalıktır. Aşıların ihmal edilmemesi, hastalıktan şüphelenilen durumlarda mutlaka doktora başvurulması gerekir.
Hepatit B hastalığı tedavisi nasıl yapılır?
Akut hepatit B hastalığı için istirahat ve destekleyici tedavi önerilir. Sıvı takviyesi, varsa diğer semptomlara yönelik tedavi uygulanır. Karaciğeri yorabilecek ilaçlardan (asetaminofen, parasetamol vs) uzak durulmalıdır. Kaşıntı şikâyeti olanların bol giysiler giymesi, sıcak duştan uzak durması önerilir.
Kronik hepatit B hastalığında antiviral ilaçlar (tenofovir veya entecavir) kullanılır. Bu ilaçalrın bazen ömür boyu kullanılması gerekebilir. İlaçlar siroz veya karaciğer kanseri gelişimini engelleyebilir.
Hastalara karaciğeri yoracak beslenme alışkanlıklarından vazgeçmesi, bağışıklık sitemini güçlü tutması, alkolden uzak durması, jilet gibi kişisel malzemelerini başkaları ile paylaşmaması hususunda önerilerde bulunur.
Hepatit B hastalığından nasıl korunurum?
- Hepatit B hastalığından korunmanın temeli aşı olmaktan geçer. Özellikle çocukluk çağı aşılarının ve yetişkin döneminde de ilave aşıların yapılması önemlidir.
- Hamile kadınların gebelik döneminde hepatit B hastalığı açısından kontrol edilmesi hastalık varlığında ise doğumda gerekli profilaksinin yapılması gerekir.
- Aşılama ve profilaksi bilgilerine hepatit B aşısı sayfasından ulaşılabilir.
- Kişisel eşyaların başkaları ile paylaşılmaması, prezervatif kullanımı diğer korunma yollarıdır.
Hepatit B hastaları karaciğerlerini korumak için neler yapabilir?
- Düzenli kontrollerinizi yaptırın, karaciğer testleri ile doktorunuz karaciğerinizin durumunu takip edecektir,
- Başka hastalıkların eklenerek karaciğeri daha fazla yormaması için hepatit A aşınızı yaptırın,
- Alkol, sigara, madde kullanımı gibi karaciğer zarar verecek alışkanlıklardan uzak durun,
- Kullanacağınız ilaçları, takviyeleri, alternatif tedavi yöntemlerini, bitkileri doktorunuza danışarak kullanın,
- Evde, işyerinde, okulda kimyasallardan uzak durun, ev temizlik ürünleri, kişisel bakım malzemeleri, boya malzemeleri karaciğerinize zarar verebilir,
- Deniz ürünlerinin bir kısmı karaciğere zarar verebilir, doktorunuza mutlaka danışın,
- Karaciğer dostu gıdaları (meyve, yağsız et, balık, tahıl gibi) tercih edin,
- Yağlı gıdalardan uzak durun,
- Düzenli egzersiz yapın,
- Bol istirahat yapın,
- Stresten uzak durun.
Fotoğraf: Pranidchakan Boonrom