Vücudumuzdaki kolesterolün %25’i gıdalarla doğrudan kolesterol şeklinde alınırken %75’i de vücudumuzdaki diğer moleküllerden üretilerek oluşturulur. Vücudumuzda üretilen kolesterol, besinlerle alınan glukozun hücrelerde parçalanması ve enerji açığa çıkması sonrasında oluşan ürünlerden birisi olan asetil CoA’dan üretilir. Sentezin gerçekleştiği başlıca yerler, karaciğer ve bağırsak duvarıdır. Endojen kaynaklı plazma kolesterolünün yaklaşık %90 kadarı bu dokularda sentez edilir. Kan kolesterolünün yaklaşık %75 kadarı endojen, %25 kadarı ise eksojen yani gıda kaynaklıdır.
Kolesterol vücudumuz için hayati önemi olan maddelerdendir. Vücudumuzda hem yapı maddesi, hem de steroid yapılı pek çok bileşiğin hammaddesi olarak büyük önem taşır. Kolesterol, bütün hücrelerin ve hücre içi organellerin membran yapılarında çok önemli bir yapı taşı olarak yer alır. Örneğin safra asitleri, böbrek üstü bezinde ve gonadlarda üretilen steroid yapılı bütün hormonlar ve D vitamini kolesterolden sentez edilir.
Yüksek kolesterol seviyesi kandaki kolesterolün çok fazla bulunması durumudur. Ağırlıklı olarak yağlı yiyecekler yemek, yeterince egzersiz yapmamak, aşırı kilolu olmak, sigara içmek ve alkol almaktan kaynaklanır. Ayrıca ailelerde genetik olarak da oluşabilir. Yüksek kolesterol düzeyleri hakkında ayrıntılı bilgiyi hiperlipidemi yazımızda bulabilirsiniz.
Kandaki kolesterol çeşitleri nelerdir?
Kandaki kolesterol bilinen üç yapıda kanda bulunur. Bunlar:
- LDL: Low-Density Lipoprotein (LDL, kötü kolesterol)
- HDL: High-Density Lipoprotein (HDL, iyi kolesterol)
- VLDL: Very Low-Density Lipoprotein (VLDL, trigliserit taşıyan lipoprotein)
LDL: Karaciğerden aldığı kolesterolü tüm vücut hücrelerine taşır.
HDL: Kandaki fazla kolesterolü toplar ve karaciğere getirir.
Total kolesterol ise LDL, HDL, VLDL nin toplamıdır. Trigliserid ise kanda dolaşan diğer bir yağ maddesi olup, yüksekliği kalp krizi ve inme riskini artırmaktadır.
HDL kolesterol damarlardaki kolesterolün karaciğere taşınması halidir. HDL değerinin yüksek olması bu taşınma işleminin hızlandığını göstermektedir.
HDL kolesterolün kandaki normal değerleri:
- ≥ 60 mg/dL ise yüksektir ve hedeflenen değerdir.
- Erkeklerde <40 mg/dL ise düşüktür
- Kadınlarda <50 mg/dL ise düşüktür
HDL kolesterol biyokimyada kandan alınan numunede lipit profili testlerinin bir parçası olarak çalışılmaktadır. Riskli hastalarda, kolesterol seviyelerinde anormallik olan hastalarda ve koroner hastalık riski değerlendirilmesi gereken hastalarda bu teste ihtiyaç duyulmaktadır. Koroner hastalık riski total kolesterol ve HDL kolesterol oranı ile değerlendirilmektedir.
Sigara kullananlar, ileri yaştaki hastalar (erkekler 45 yaş ve üstü veya kadınlar 55 yaş ve üstü), hipertansiyonu olanlar, ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü olanlar, önceden var olan kalp hastalığı olanlar veya yakın zamanda kalp krizi geçirmiş olanlar ve diyabet kolesterol yüksekliği açısından sıklıkla izlenmelidirler.
Fotoğraf: Louis Reed