Gebelik her zaman için planlı gerçekleşmeyebilir. Ancak son yıllarda çiftler daha bilinçli bir şekilde gebelik öncesi gerekli planlamalarını yapmakta ve daha sağlıklı bir gebelik geçirmektedir. Bu şekilde bebeklerinin sağlığını da riske atmamaktadır.
Gebelik öncesi planlamaların önemli bir kısmı da olası hastalıkların önceden tespit edilerek, gerekli önlemlerin alınmasıdır. Bu amaçla gebelik öncesi anne adaylarının bazı testleri yaptırmasında fayda vardır. Gebeliğin planlı olmadığı durumlarda da bu testlerin ilk gebelik muayenesinde yapılması uygun olacaktır.
Gebelik öncesinde yapılması önerilen testler şunlardır:
- Tam kan sayımı: Gebelik döneminde kansızlık gebeliğin zor geçmesine, bebeğin beslenmesinde bozukluklara yol açabilir. Diğer taraftan kanama bozuklukları doğum aşamasında ciddi sorunlar oluşturabilir. Ayrıca enfeksiyonlarda gebelikte ilaç kullanımı kısıtlamaları nedeniyle sıkıntı oluşturabilir. Bu sebeple gebelik öncesinde anne adayının tam kan sayımı testini yaptırması, kırmızı kan hücresi, beyaz kan hücresi, trombosit seviyelerini tespit etmesi önerilir.
- Tiroid fonksiyon testleri: Tiroid hormonu anne adayının sağlıklı bir gebelik geçirmesi ve bebeğin sağlıklı bir şekilde gelişimi için gerekli bir hormondur. Fetus tiroid bezi gebeliğin 20. haftasına kadar fonksiyon göstermeyebilir. Bebeğin gelişimi için ihtiyaç duyduğu tiroid hormonu, anneden plasentaya geçen tiroid hormon düzeyine bağımlıdır. Anne adayının tiroid hormon düzeyindeki bozukluklar, ölü doğum, fetusta gelişme geriliği, erken doğum, gebelik döneminde tansiyon değişiklikleri, bebekte bilişsel fonksiyonlarda bozulma gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle anne adayının gebelik öncesinde tiroid hormon düzeylerinin bilinmesi, bir bozukluk varlığında gebelik öncesinde müdahale edilerek düzeltilmesi gerekir.
- Kan şekeri: Gebelik döneminde açlık kan şekeri düzeyinin 90mg/dl, tokluk kan şekerinin 120 mg/dl, HbA1C düzeyinin ise %6’nın altında olması istenir. Bu değerlerin üzerindeki değerler gebelik diyabeti olarak değerlendirilir. Gebelik diyabeti anne adayında kansızlık, düşük, tansiyon problemleri, doğum sonrası kanamalar gibi sorunlara yol açabilir. Fetusta amniyon sıvısında azalma, gelişme geriliği, erken doğum, iri bebek gibi riskleri beraberinde getirir. Bunun tespiti için gebelik döneminde şeker yükleme testi yapılabilir. Kan şekeri düzeylerinde sorun olan gebelikler riskli gebelik olarak değerlendirilir. Bu nedenle gebelik planlayan kadınların bunun öncesinde kan glukoz düzeylerini tespit ettirmesi ve takip edecek olan sağlık ekibiyle görüşmesi faydalı olacaktır.
- Karaciğer testleri: Gebelikte karaciğer hastalıkları sık karşılaşılan bir durum değildir. Bazen gebeliğe bağlı bazı fizyolojik değişiklikler karaciğer hastalığını taklit edebilir. Ayrıca büyüyen fetüs da karaciğer büyüklüklerinin tespitini zorlaştırabilir. Ancak sık karşılaşılmasa da karaciğer hastalığı gebelikte bazen hayati tehlike oluşturabilen sorunlara yol açabilir. Aşırı bulantı kusmalar, tansiyon problemleri, kanama bozuklukları, düşük vs riski gelişir. Zor bir hamilelik geçirilir. Gebelik döneminde müdahale imkanlarının da kısıtlandığı düşünüldüğünde karaciğer hastalıklarının gebelik öncesinde tespit edilmesi faydalı olacaktır.
- Böbrek testleri: Gebelikte böbrek ve idrar yollarına ilişkin bazı önemli değişiklikler olur. Böbrekler biraz büyür, idrar yolları genişler, böbrek kan akımı ve filtrasyon hızı artar. Tüm bunlar gebelik öncesinden gelen olası böbrek hastalıkları ile birleştiğinde, enfeksiyonlar, böbrek taşları, böbrek yetmezlikleri nedeni olabilir. Gebelik öncesinde böbreklerin kontrol edilmesi bu tarz sorunların önüne geçebilmek adına faydalı olacaktır.
- Enfeksiyon testleri: Gebelik döneminde toksoplazma, kızamıkçık, sifiliz, hepatit, CMV (sitomegalovirus) ve HIV/AIDS gibi hastalıklar önemli sağlık sorunları nedeni olabilir. Bebekte doğuştan anomalilerin en büyük nedenlerindendir. Bu nedenle bu hastalıklara yönelik antijen, antikor testlerinin, tarama testlerinin yapılması gerekebilir. Bu testlere, çoğu cinsel yolla bulaşan hastalıklar olması nedeniyle, hem anne adayı hem de baba adayında da bakmak faydalı olacaktır.
- İdrar testleri: Basit ama önemli sonuçlar verebilen testlerdir. Kanama varlığında taşlardan, keton varlığında beslenme bozukluklarından, lökosit varlığında enfeksiyonlardan şüphe edilir. Protein kaçağı böbrek hastalıklarının göstergesi olabilir. Bu nedenlerle gebelik öncesi idrar testinin yapılması bazı hastalıklara ilişkin fikir sahibi olmak ve gerekirse ileri tetkikler istemek noktasında faydalı olacaktır.
- Pap-smear: Pap-smear testi serviks (rahim ağzı) kanserlerinin erken tanısı açısından gereklidir. Üreme çağındaki kadınlara tarama tarzında uygulanmaktadır. Rahim ağzından uygun şartlarda bir fırça yardımı ile alınan örneklerde patolojik hücrelerin aranması işlemidir. Gebelik planlanmadan en az 3 ay önce pap-smear testinin yapılması önerilir.
- Kan grubu testi: Anne ve baba adayının kan grubu belirlenmelidir. Kan grubu uyuşmazlıkları için faydalı olabileceği gibi anne adayına kan veya kan ürünleri vermek gerektiğinde planlama yapılabilmesi adına kan grubu bilinmelidir.
- Vitamin değerleri: Anne adayın gebelik döneminde sağlıklı beslenmesi gerekir. Bu nedenle uygun bir beslenme programı faydalıdır. Diyestisyen veya takip eden sağlık ekibiniz kontrolünde vitamin kan düzeylerinin tespit edilmesi, eksiklik varsa takviyelerin yapılması, gebelik döneminin sağlıklı ve sorunsuz geçirilmesinde, bebeğin gelişiminin sağlıklı olmasında fayda sağlayacaktır.
- Ultrasonografi: Rahim, yumustalık gibi kadın üreme organlarının gebelik öncesinde incelenmesi, anatomik bozuklukların değerlendirilmesi faydalı olabilir. Bu şekilde anatomik bozukluklara bağlı düşük, ölü doğumların önüne geçilmiş olacaktır.
Fotoğraf: Andrea Piacquadio