Difteri Hastalığı
Difteri, Corynebacterium diphtheriae adlı bakterinin burun, boğaz, göz ve deriye yerleşmesi ile ortaya çıkan, uygun tedavi edilmediği takdir de ölümcül olabilen, aşı ile önlenebilen bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık bazen bağışıklık sağlamaz. Bu nedenle hastalık geçirenlerin de aşılanması önerilir.
Küresel düzeyde milyonlarca çocuğu etkileyen hastalık son dönemde yapılan aşılama çalışmaları ile iyice azalmıştır. Halen Sahra altı Afrika, Hindistan ve Endonezya bölgeleri hastalık açısından risklidir.
Hastalık %5-10 arasında ölümcül seyredebilir. Beş yaş altı çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ölümcül seyir daha yüksektir. Salgın dönemlerinde ölüm daha sık görülür.
Son yıllarda hijyen şartlarının iyileşmesi, tanı ve tedavi imkanlarının artması ile hastalığın görülme sıklığı iyice azalmıştır.
Difteri hastalığı nasıl bulaşır?
Difteri hastalığına Corynebacterium diphtheriae isimli bakteri neden olur. Bakterinin üç türü hastalık nedenidir. Belirti ve bulgular bakterinin salgıladığı toksin nedeniyle gelişir.
Hastalık asıl olarak solunum yoluyla bulaşır. Hasta kişinin öksürmesi, hapşırması veya konuşması esnasında etrafa salınan bakterilerin bulaşmasıyla enfeksiyon gelişir. Nadiren deri lezyonuna temas, enfekte kişinin temas ettiği yüzeyler (çatal, bıçak, tabak, giysiler vs.) aracılığı ile de bulaşabilir.
Aşı olmamış herkes hastalık bulaşı açısından risk altındadır.
Hastalar bakteriyi 2-4 hafta boyunca bulaştırabilir. Bulaştırıcılık uygun antibiyotik tedavisinin başlaması ile 24 saat içinde sonlanır.
Bakteri bulaşı ile hastalık belirtilerinin başlaması arasında geçen süre 2-5 gündür.
DSÖ hastalığın Güney Amerika, Afrika, Hindistan ve Endonezya bölgelerinde daha sık görüldüğünü ifade etmektedir. Bu bölgelere yapılacak seyahat öncesi, 10 yıldan az süre içinde aşı olunmamış ise aşıların tamamlanması faydalı olacaktır.
Difteri hastalığının belirtileri nelerdir?
Hastaların çoğu asemptomatiktir veya hafif belirti verir. Ancak %10 kadarı ölümcül seyreder.
Bakteri bulaşını takiben 2-5 gün içinde yüksek ateş, titreme, solunum sıkıntısına bağlı ciltte morarma (siyanoz), boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, ses kısıklığı, öksürük, şiş lenf bezleri ve şiş boyun, kötü kokulu ve/veya kanlı burun akıntısı, boyunda şişme ile kendini gösterir.
Öksürüğün havlar tarzda olması hastalık için tipiktir.
Solunum yollarındaki sağlıklı dokunun tahrip olmasına bağlı olarak boğaz da ve burunda kalın gri bir membran oluşur (psödomembran). Bu membran yeşil renge, kanama olduysa siyah renge dönüşebilir. Membran büyüklüğüne bağlı olarak solunum yollarında daralma ve tıkanmalara yol açabilir.
Havlar tarzda öksürük, şiş boyun, psödomembran, solunum sıkıntısı krup olarak adlandırılır.
Hijyen şartlarının kötü olduğu bölgelerde cilt lezyonları (kutanöz difteri) görülebilir. Bacaklarda, ayaklarda, ellerde içi iltihaplı kabarcıklar oluşur. Bu kabarcıklar ağrılı ülserlere dönüşebilir.
Solunum problemlerine ilave olarak kalp problemleri (aritmi, myokardit vs), periferik sinir sistemi tutulumu, böbrek sorunları, trombosit sayısındaki azalmaya bağlı kanamalar görülebilir.
Difteri hastalığının tanısı nasıl konur?
Hastalığın tanısı anamnez, muayene ve laboratuvar bulguları ile konur.
Belirtilerin ortaya çıkma zamanı, hasta birisiyle temas hikayesi, öksürük şekli sorgulanır. Yüksek ateş (39 °C), havlar tarzda öksürük, psödomembran, boyunda şişme gibi bulguların varlığı tanı için önemlidir.
Laboratuvarda boğaz kültürü veya akıntıda bakterinin izolasyonu, ELISA, PCR testleri yapılabilir.
Difteri hastalığının tedavisi nasıl yapılır?
Hastalığın tedavisinde temel yöntem antibiyotik tedavisidir. Metranidazol, eritromisin veya penisilin vs doktor kontrolünde uygulanır. Şüphe durumunda ampirik antibiyotik tedavisi başlanır.
Ayrıca bol istirahat, hasta kişilerin mutlak izolasyonu, temaslı takibi, semptomlara yönelik destek tedavisi, sıvı takviyesi gerekir.
Nefes lamayı güçleştirecek düzeyde psödomembran varlığı ya da boyun şişliği durumunda trakeostomi düşünülebilir. Kalp rahatsızlığı oluşmuş ise ona yönelik tedavi planlanır.
Kutanöz difteri tablosunda yara temizliği önem taşır.
Difteri antitoksini hayatidir. Gerekirse laboratuvar teyidini beklemeden muayene bulguları ile de verilebilir.
Uygun tedavi uygulanmayan hastaların %40-50’si kaybedilir.
Difteri hastalığından nasıl korunurum?
Hastalığın temel korunma aracı aşıdır. Aşı beşli karma, dörtlü karma veya Td (difteri-tetanoz) formlarında olabilir. Çocukluk çağı aşılamaları ve pekiştirme dozları ile %97 korunma sağlar.
Aşı dışında hasta kişilerle temasın kesilmesi, şüphe edilen durumlarda acil doktor kontrolü faydalıdır.