Depresyon tedavisi hastanın yaşına, eşlik eden hastalıklarına, kullandığı ilaçlara ve daha önce depresyon nedeniyle aldığı tedaviye verdiği cevaba göre değişir.
Tedavinin hedefi hastalığın iyileşme süresini kısaltmak, tekrarlamasını engellemek, kaybolan veya azalan işlevlerin geri kazandırılması ve intihar vs nedeniyle oluşabilecek hayati riskleri önlemektir.
Depresyonda tedavi seçenekleri:
- İlaç tedavisi,
- Psikoterapi,
- Egzersiz,
- Kombine tedavi,
- EKT (Elektro konvulziv tedavi).
Hastanın yaşı ve eşlik eden hastalıklara göre en güvenli, etkin, ekonomik ve kabullenilebilir tedavi uygulanmalıdır.
Depresif bozuklukların tedavisinde genel ilkeler:
- Doğru tanı,
- Tedavi amaçlarının belirlenmesi,
- Uygun antidepresan seçimi,
- Ek tıbbi rahatsızlıkların değerlendirilmesi ve tedavi edilmesi,
- İntihar riskinin belirlenmesi,
- Tedaviye uyumun sağlanması,
- Tedavi sürecinin değerlendirilmesi,
- Antidepresanların yan etki takibi,
- Elde edilen cevabın değerlendirilmesi,
- Psikoterapi gerekliliğinin değerlendirilmesi.
Depresyonda ilaç tedavisi:
Enzim ya da reseptör blokerleri ve geri alım engelleyiciler antidepresan ilaç olarak kullanılır. Tedavinin etkinliği 1-3 haftada başlar. Etkinliklerinin değerlendirilebilmesi için 4-6 hafta süreyle kullanılmaları gerekir. Yeterli cevap alınmazsa başka ilaca geçilmelidir.
Bu ilaçlar değişik düzeylerde yan etki gösterebilir. Bu yan etkiler ilacın kendisinden olabileceği gibi ilaca başlama ve bırakma sürecinden de kaynaklanabilir. İlaç değiştirme veya tedaviyi sonlandırma sürecinde ilacın kesilmesi kademeli olarak yapılmalıdır.
Antidepresan ilaçlar:
- MAO (monoamin oksidaz) inhibitörleri: İlk kullanılan antidepresanlardır. Monoamin oksidaz A ve B enzimlerini bloke ederek etki gösterir. Ancak kan basıncında tehlikeli artışlar yapabilir ve ciddi ilaç etkileşimleri vardır. Örnek olarak moklobemid.
- TSA (trisiklik antidepreanlar): Seratonin, noradrenalin ve dopamin geri alım pompalarını baskılayarak etki gösterir. Ancak sedasyon, kilo artışı, görme sorunları, ağız kuruluğu, baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü gibi yan etkileri vardır. Depresif bozukluğu olan hastalarda intihar amaçlı kullanımı da görülebilir. Örnek olarak opipramol, klomipramin, amitriptilin, maptorilin.
- SSRI (seçici seratonin geri alım inhibitörleri): Seratonin geri alım reseptörlerini bloke ederek etki gösterir. TSA ilaçlara göre yan etkisi daha az ve tolere edilebilir ilaçlardır. Örnek olarak sertralin, fluoksetin, paroksetin, fluvoksamin, sitalopramin.
- Diğerleri: Seçici noradrenalin geri alım inhibitörleri (reboksetin), noradrenalin ve dopamin gerialım inhibitörleri (bupropion), seratonin ve noradrenalin geri alım inhibitörleri (venlafaksin, milnasipran) gibi farklı antidepresan ilaç seçenekleri mevcuttur.
Psikoterapi: Tek başına veya ilaç tedavisi ile birlikte depresyon tedavisinde kullanılabilir. Bazı hastalarda ilaç tedavisi kadar iyi sonuçlar verebilmektedir. Tedaviyi bırakma riski ilaç tedavisine göre daha düşüktür. Diğer tedavilerle kombine kullanımında tedavi etkinliği artar. Psikoterapi seçenekleri:
- Psikodinamik psikoterapiler,
- Davranışsal aktivasyon terapisi,
- Bilişsel davranışçı terapi,
- Kişilerarası ilişkiler terapisi,
- Sorun çözme terapisi.
Egzersiz: Bazı çalışmalar egzersiz programlarının bazı hastalarda ilaç tedavileri kadar etkin olabileceğini göstermektedir. Meditasyona dayalı bilişsel terapi, akran desteği, egzersiz, iyi beslenme, gevşeme uygulamaları, keyif alınan aktivitelere zaman ayırma, ulaşılabilir küçük hedefler belirleme gibi başa çıkma ve yönetim stratejileri de depresyon tedavisinde yardımcı olmaktadır.
Kombine tedavi: Çalışmalar özellikle orta-ciddi depresyonda ilaç tedavisine ilave psikoterapinin hastalığın tekrarlama riskini azalttığı, tedavi etkinliğini artırdığı, günlük işlevlere adaptasyonu hızlandırdığı yönünde sonuçlar ortaya koymaktadır.
EKT (Elektro konvulziv tedavi): Hastaya önce anestezi verilir, sonrasında süksinil kolin uygulanır. Ardından iki elektrot ile elektrik akımı verilerek 15-45 sn süreyle nöbet geçirmesi sağlanır. Etkili (%90) bir yöntemdir. İlaç tedavisine cevap vermeyen hastalarda uygulanabilir. Ancak tedavi sonrası bellek sorunları, kas ağrıları olabilir.
Depresyon şiddetine göre tedavi seçenekleri:
Hafif depresyon:
- Takip (2 hafta süreyle tedavi uygulamadan takip ile hastanın kendi kendine iyileşip iyileşmediği değerlendirilir),
- Egzersiz (yürüyüş vs),
- Akran, aile, arkadaş desteği, yardım kitapları okuma, bilişsel davranışçı terapi desteği.
- Hafif-orta depresyon için konuşma terapisi.
Orta – şiddetli depresyon:
- İlaç tedavisi,
- Psikoterapi (konuşma terapisi, bilişsel davranışçı terapi, psikodinamik psikoterapi, akran grupları vs),