Çocuklarda uyku bozuklukları

Uyku bebeklerde ve çocuklarda gelişim için önemlidir. Ancak birçok anne baba çocuklarının uyku sorunlarından şikayetçidir. Çocuk uykuya dalmakta zorlanabilir, gece uyanabilir. Bu durum hem çocuğun gelişimini hem de ailelerin yaşantılarını olumsuz etkiler.  

Çocuklarda uyku sorunları yaşam alışkanlıklarından veya yaşadığı travmalardan kaynaklanabilir. Ancak bazı hastalıklarda çocuklarda uyku bozukluklarına yol açabilir.  

Ailelerin alacakları bazı basit önlemler çoğunlukla uyku sorunlarının giderilmesine yardımcı olabilir. Bu konuda uzmanlardan destek alınabilir. Bu önlemlerle giderilemeyen uyku bozuklukları için altta yatan başka hastalıkların araştırılması gerekebilir. 

Çocuklarda uyku sorunlarının nedenleri nelerdir? 

Çocuklarda uyku sorunlarının en büyük nedeni davranış kalıplarıdır. Çocuğun yatma zamanının tam olarak ayarlanmaması, uykuya dalma sorunları, uyumasını engelleyecek gürültülü, ışıklı ortamlar, gündüz uyuma düzeninin bozuk olması, ailelere bağımlılık ve onlarsız olma korkusu, telefon veya bilgisayar gibi dijital ürünlere olan bağımlılık uyku bozuklukları yapabilir. Ayrıca seyahat, geçirilen hastalıklar, stresli olayların yaşanması da geçici uyku sorunları oluşturabilir. 

Ancak bazı hastalıklar da uyku bozukluklarına neden olabilir. Bunlar:  

• Obstrüktif Uyku apnesi (Obezite, bademcik büyümesi vs kaynaklı) 
• Huzursuz bacak sendromu, 
• Uyurgezerlik, 
• Gece yatak ıslatma, 
• Gece kâbusları, 
• Diş sıkması (bruksizm). 

Çocuklar günde kaç saat uyumalıdır?  

Çocuklarda genetik yapı, toplumsal alışkanlıklar ve davranışlara bağlı olarak uyku süresi değişir.  Bu konuda doktorunuz size yardımcı olacaktır.  

Genel olarak uyku ihtiyacı:  

• Yenidoğan bebeklerde 16 saat (yarısı gündüz, yarısı gece),  
• 1-3 yaş arası 13 saat (gündüz iki saat kalanı gece),  
• 3-5 yaş arası 12 saat, 
• 6-13 yaş arası 10 saat, 
• 13 yaş üzeri 9 saattir.  

Uyku sorunu olan çocuklar için aileler neler yapabilir?  

Çocukların uyku sorunu yaşaması birçok aile için şikâyet konusudur. Bazı aileler bunu sorun etmezler. Ancak çocuk gelişimi açısından ailelerin bunu sorun olarak görmesi gerekir.  

Uyku sorunu olan çocuklara yönelik evde yapabileceğiniz bazı uygulamalar şunlardır:  

• Çocuğunuza yatağa gitmesi için bir zaman belirleyin, zorlamayın teşvik edici olun.  
• Yatağa gitmeden önce uyuyacağı ortamı hazırlayın, karanlık olmayan ancak uyumasını engelleyecek kadar da aydınlık olmasın, sıcaklık ayarlamasını düzgün yapın, size yakın bir oda seçin,  
• Çocuğu zorla yatağa götürmeyin, sevdiği bir oyuncak verebilirsiniz,  
• Yatma zamanı konusunda tutarlı olun, aynı saat olmasına özen gösterin, 
• Yatakta bir hikâye okuyarak ödüllendirin, iyi geceler öpücüğü verin,  
• Sizinle yatmayı, gece uyanarak sizin yanına gelmesini rutin haline getirmesine izin vermeyin, geri yatağına yatırın,  
• Yatmadan bir saat öncesinden bilgisayar, tablet, telefon kullanımını kısıtlayın,  
• Gece yatağa çok tok ya da aç gitmesine izin vermeyin, 
• Yatmadan önce çok sıvı gıda tüketmesine izin vermeyin, 
• Gündüz uzun uyku sürelerine izin vermeyin, 
• Bunlara rağmen çocuğunuzda uyku sorunu devam ediyorsa bir doktordan yardım alın.  

Obstrüktif uyku apnesi: 

Bazı durumlarda çocuklarda anlık nefes kesintileri olur. Çocuğun boğazından hava geçişini engelleyen bir durum vardır. Bademciklerin büyümesi, obezite, bazı diş problemleri, doğumsal anomaliler neden olabilir. Çocukta horlama olabilir. 

Altta yatan hastalığın tedavi edilmesi gerekir.  

Diş problemleri için diş hekimi kontrolü ve diş tedavisi yapılmalıdır. Çocuklara düzenli diş kontrolü ve diş fırçalama alışkanlığı kazandırılması ile ilerde olabilecek birçok sağlık sorunun önüne geçilecektir.  

Obezite çağımızın en büyük sorunlarından birisidir ve özellikle çocukları ciddi şekilde etkilemektedir. Çocuklara sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması, fiziksel aktivitenin teşvik edilmesi önemlidir. Diyetisyen desteği alınabilir. Obezite nedeni altta yatan başka bir hastalık ise bunun için ilgili uzmandan destek alınmalıdır.  

Bademcik büyümeleri çocuk doktoru ve kulak burun boğaz uzmanı kontrolünde değerlendirilir. İhtiyaç varsa ve şartları taşıyorsa bademciklerin alınması düşünülebilir.  

Doğumsal anomaliler uyku problemleri dışında başka bulgular da verir ve bazen çocuk için hayati tehlike oluşturabilir. Düzenli bir takip ve tedavi gerekir.   

Uyurgezerlik: 

Uyurgezerlik erişkinler kadar çocuklarda da sık görülür. Çocuk anlamsız bakışlarla yatağından kalkar, yürümeye başlar. Bazen sizinle iletişim kurar ve sorularınıza cevap verir. Mutfağa, lavaboya, oyun odasına gidebilir. Anlamsız hareketler yapabilir. Sonra tekrar uykuya döner, ancak sabah yaptıklarını hatırlamaz.  

Uyurgezerlikte en büyük sorun çocuğun bilinçsizce gezdiği dönemde kendine zarar vermesidir. Mutfakta elini kesebilir, merdivenlerden düşebilir, bahçeye çıkıp havuza düşebilir. Bu durumun farkında olan aileler çocuğun kendine zarar vermesini engelleyecek önlemleri almalıdır. Kesici, delici aletler kaldırılır, dış kapı kilitlenir, pencereler için önlem alınır, merdivenler güvenceye alınır.  

Uyurgezerlik yetersiz ve sağlıksız uyku koşullarında tetiklenir. Ayrıca ateşli hastalıklar, kullanılan ilaçlar, gürültülü ortam, yaşanan travmalarda uyurgezerliği tetikler. 

Uzman kontrolünde altta yatan tetikleyici faktörlerin ortadan kaldırılması, uyku terapileri denenebilir. Nadiren ilaç tedavisi uygulanır.  

Gece kabusları:  

Uykunun REM döneminde ortaya çıkan, gördüğü olumsuz rüyanın etkisi ile uykudan uyanma durumudur. Genellikle gündüz yaşanan olaylar, seyredilen filmler, dinlenen hikayeler, travmalar neden olur. Çocuğun hayal gücüne bağlı olarak görülen kötü rüyalar endişe uyandırır. Korkuyla uykusundan uyandırır.  

Ateşli hastalıklar gece kabuslarını tetikler.  

Non REM döneminde yaşanan benzer olaylara gece kâbusu denir.  

Tedavide öncelik çocuğun kendini rahat ve güvende hissetmesini sağlamaktır. Gerekirse bir uzmandan destek alınabilir.  

Huzursuz bacak sendromu (Willis Ekbom Hastalığı): 

Çocuk istemsizce bacaklarını hareket ettirir. Ağrı olmaz ama sürekli hareket ettirmeye bağlı yorgunluk olur. Bu durum bazen aileden geçebilir veya kronik böbrek yetmezliği, demir eksikliği anemisi gibi altta yatan bir hastalığa bağlıdır.  

Hastalığın tedavisi için uzman desteği gerekir.