Bulantı ve kusma vücudun savunma mekanizmalarından birisi olup bir hastalık değil semptomdur. Herhangi bir rahatsızlığın belirtisi olabilir.
Önemli:
Ani başlayan, nefes darlığı ve göğüs ağrısı ile birlikte seyreden kusma şikayetiniz varsa, göğüs ağrısı kollarınıza veya sırtınıza da yayılıyorsa kalp krizi riski açısından hemen 112 acil servisi arayarak destek isteyin.
Bulantı ve kusma birbirinden bağımsız olarak meydana gelebilirse de birbirleriyle çok yakından ilgilidirler. Bulantı kusma öncesinde görülen bir dürtü veya semptom olarak da ifade edilebilir.
Öğürme kusmadan önce oluşan spazm aktivitesidir.
Bazen bulantı veya öğürme olmadan ağızdan mide içeriğinin geldiği durumlar da olabilir ki bu durum kusma değildir.
Bulantı ve özellikle de kusma sindirim sisteminde ağızdan itibaren bulunan kemoreseptörlerle başlatılan bir uyarının sonucu olarak gerçekleşir. Bu uyarıları yeterince arttığı zaman beyindeki kemoreseptör trigger zone adı verilen bölgeye ve onunla koordine çalışan kusma merkezine iletilerek kusma gerçekleşir. Sindirim sistemi uyarıları dışında kötü koku ve görüntüler, ileri derecede ağrı, şiddetli stres veya iç kulaktaki denge organından gelen uyarılar doğrudam kusma merkezini uyararak kusmayı başlatabilirler.
Kusma tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Kusma tedavi edilmezse stres ve sıvı-elektrolit kaybı yaşanabilir. Bununla birlikte Mallory-Weiss sendromu gibi mukoza zedelenmeleri ve özefagus rüptürü (Boerhave sendromu) de gerçekleşebilir. Aynı zamanda ısrarlı kusmaların sonucunda kusmuğun akciğere kaçması neticesinde aspirasyon pnömonisi gelişebilir.
Keskin kokulu kusmuk genelde mide asidi olan hidroklorik asiti düşündürür.
Dışkı kokulu kusmuk genellikle bağırsaklardaki tıkanıklıkları düşündürür.
Çürük kokulu kusmuk mide tıkanıklığı ile bakteriyel çoğalma ile oluşan mide içeriğini veya mide kanserlerinin hızlı büyümesi dönemindeki nekrozun belirtisi olabilir.
Kahve telvesi şeklindeki veya kanlu kusma mide veya onikiparmak bağırsağı bölgesinden kaynaklanan bir problemi işaret edebilir.
Kusmukta safra varlığı mide çıkışının tam kapanmadığını ve safranın içeriye taştığını gösterir. Mide ameliyatlarından sonra safralı kusma görülebilir.
Sadece bulantı olan durumlar
Beraberinde kusma olmayan bulantı görülen en sık sağlık sorunları kısaca:
- Üremi
- Radyoterapi sonrası
- Alkolizmde
- Karaciğer hastalıklarında
- Hiperkalsemide
- Gebelikte
- Psikolojik sebeplerle
- İlaç yan etkisi olarak
- Opiumlar
- Digitaller
- Antibiyotikler
- Oral kontraseptifler
Bulantı ve kusmanın en yaygın nedenleri
Bulantı ve kusmanın en sık görülen nedenleri aşağıda özetlenmiştir:
- Nörolojik sebepler
- Migren : Genellikle bulantı ve kusma olur
- Labirent hastalıkları: Genelde baş dönmesi, bulantı ve kusma görülür.
- Serebral lezyonlar: Kafa içi basınç artışı olan durumlarda fışkırır tarzda kusma olabilir.
- Psikolojik sebepler (Uzun süredir kusma hikayesi, kusmaya rağmen beslenme bozukluğu olmaması, yemek yerken veya hemen sonrasında kusma ve gizlice kusmalar görülür)
- Emosyonel ve çevresel stres
- Kendi kendine provokatif kusma eylemi
- Periyodik kusma (bebek ve çocuklarda)
- Metabolik ve endokrin sebepler
- Böbrek yetmezliği ve üremi (Sabahları kahvaltı öncesi kusma görülür)
- Metabolik asidoz
- İlaçlar ve kimyasal maddeler
- Elektrolit bozuklukları
- Karaciğer yetmezliği
- Alkolizm (Sabahları kahvaltı öncesi kusma görülür)
- Hipotiroidizm
- Hiperparatiroidizm
- Adrenal yetmezlik
- Gebelik (Sabahları kahvaltı öncesi kusma görülür)
- Besin alerjisi
- Diyabetes mellitus
- Gastroenterolojik sebepler
- Gastroduodenal sebepler
- Peptik ülser
- Pilor stenozu (Yemeklerden 1 saat veya daha sonra oluşan, bolca yiyecek partikülleri içeren, gecikmiş ve tekrarlayan kusmalardır.)
- Mide atonisi
- Mide cerrahisi sonrası
- Gastrointestinal sebepler
- Gastroenteritler ve besin zehirlenmeleri
- Apandisit
- İntestinal obstrüksiyon
- Paralitik ileus
- Hepatobilier sebepler
- Kolesistit ve kolelitiazis
- Akut hepatit
- Karaciğer sirozu
- Pankreatik sebepler
- Akur pankreatit
- Pankreas kanserleri
- Peritoneal sebepler
- Peritonit
- Karsinomatozis
- Gastroduodenal sebepler
- Diğer sebepler
- Akut ateşli hastalıklar ve enfeksiyonlar
- Kafa travması
- Barotravma
- Cerrahi ve anestezi sonrası
- Kemoterapiye bağlı
- Miyokard infarktüsü
- Yabancı cisim aspirasyonu sonrası
- Konjestif kalp yetmezliği
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (Sabahları kahvaltı öncesi kusma görülür)
- Refleks sebepler
- Hareket hastalığı (Uzun süreli aşırı hareketli faaliyetlerden sonra bulantı ve kusma gelişebilir. Genellikle istirahatle geçer.)
- Mal De Debarkman sendromu (Karaya çıkma hastalığıdır. Tipik deniz yolculuğu sonrasında ortaya çıkar. 48 saatten fazla sürerse tıbbi tedavi gerekebilir.)
Bulantı ve kusma hissi oluştuğunda bazı basit tedbirler uygulanabilir:
- Temiz havalı bir ortama çıkarak dikkati dağıtacak faaliyetler yapmak
- Uyku ve dinlenme
- Ağızdan gıda alımına ara verilmesi
- Kusmaya sebep olan etkenlerden uzak durulması
Bu tedbirlere rağmen kusma ve kusma hissi kesilmiyorsa en yakın sağlık tesisine başvurulması gerekir. Burada sıvı ve oksijen destek tedavisi gerekebilir. Ayrıca kusmaya neden olan sebebin araştırılması ve tedavi süreçlerinin değerlendirilmesi gerekecektir.