Solunum ve sindirim yollarının başlangıcı ve ortak boşluğu olan boğaz pek çok hastalık etkeninin giriş kapısıdır. Buradaki herhangi bir patoloji ağrıya neden olabilir. Boğaz ağrısının ne zamandan beri sürdüğü, nasıl hissedildiği (keskin, künt, yanma veya kaşıntı), ne kadar sıklıkla yaşandığı, hangi sebeplerle arttığı veya azaldığı, beraberinde başka bir rahatsızlık olup olmadığı, boğaz ağrısının sebebinin öğrenilmesini ve tedavisini kolaylaştıracaktır.
Boğaz ağrısı çok yaygın görülmektedir ve genellikle bir hafta içerisinde kendiliğinden geçer. Boğaz ağrısı yeni başlamış ve daha önce de pek yaşanmamışsa akut, uzun süredir (haftalar veya aylardır) devam ediyorsa kronik boğaz ağrısı olarak ifade edilebilir.
Boğaz ağrısının sebepleri akut veya kronik olmasına göre değişmektedir.
Akut boğaz ağrısının en sık sebepleri:
- Viral farenjit; en sık farenjit sebebidir.
- Rhinovirus, coronavirus, respiratuar sinsityal virus veya parainfluenzavirus sebebiyle oluşmuşsa boğazda ödem ve kızarıklık oluşur. Orta seviyede ateş, rinit, öksürük, bazen boyunda lenf bezi şişlikleri ve boğaz ağrısı oluşur. Ayrıca gözde konjonktivit, ishal, ses kısıklığı ve ağızda yaralar oluşabilir.
- Adenovirus, influenza A ve B virüsleri, enterovirus, Epstein Barr Virus, Herpes Simplex virus veya HIV sebebiyle oluşmuşsa daha ağır semptomlar görülür. Ateş, boğaz ağrısı, kırıklık, farenjit ve boyunda lenfadenopatiler olabilir.
- Coxsackievirus kaynaklı ise yumuşak damak, tonsiller ve arka farenkste veziküllerle seyreden herpanjina denilen bir tablo oluşur. Başağrısı, yüksek ateş, iştahsızlık ve yutma sırasında ağrı oluşur.
- Bakteriyel farenjit; ani başlayan boğaz ağrısı, ateş, boğazda yanma hissi ve boyun lenf bezlerinde büyüme olabilir. Baş ağrısı, bulantı, kusma ve karın ağrısı da oluşabilir.
- Fungal farenjit; en sık candida albicans mantarı oluşur. Genellikle antibiyotik ve steroid gibi ağız florasını etkileyen veya bağışıklığı baskılayan ilaç kullanımından sonra oluşur. Ağızda ve farenkste kızarıklık, ödem ve beyaz plaklar görülür.
- Alerjik farenjit
- Akut tonsillit; en sık etken streptokoklardır. Boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, kırgınlık, yüksek ateş, kulak ağrısı ve boyunda lenfadenopati oluşabilir. Viral sebeplerle de tonsillit oluşabilir.
- Enfeksiyoz mononukleoz; genellikle ergenlerde ve genç erişkinlerde Epstein Barr virüsünün sebep olduğu bir durumdur. Genellikle ateş, kırgınlık, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, boyunda lenf büyümesi oluşur. Beraberinde dalakta ve karaciğerde büyüme de görülebilir. Ağır ve iltihaplı bir durumdur.
- Peritonsiller apse veya sellülit; tonsillerin etrafında ve yumuşak damağa doğru yerleşen bir apse formasyonudur. Boğazda yanma hissi olarak başlar. Tek taraflı başlayıp iki tarafa da yayılabilir. Çoğunlukla ateş, belirgin yutma güçlüğü, kulağa kadar yansıyan şiddetli boğaz ağrısı, salya akması ve seste boğuklaşma görülür.
- Faringeal difteri; artık nadir görülen bir hastalıktır. Boğazda siyah-gri nekrozlu alanlar oluşur. Aynı zamanda boğazda yanma ve ağrı da oluşabilir.
- Epiglottit, larenjit
- Boyundaki derin enfeksiyon veya apseler; Herhangi bir nedenle ağız ve boyun bölgesi yumuşak dokularının derin enfeksiyonlarıdır. Genellikle boğaz ağrısı, şişlik, ağrılı yutma, nefes almada zorlanma ve ateş görülür.
- PFAPA sendromu; periyodik ateş, aftöz stomatit, farenjit ve adenit birlikteliğidir. 40 derece ve üzerinde 2-8 hafta boyunca belli aralıklarla tekrar eder. Ortalama 4 gün süren ateşli dönemin ardından sakinleşir ve bir süre sonra tekrarlar.
- Lemierre sendromu; nadir görülen ancak hayatı tehdit eden bir durumdur. Ağız ve boğazdaki enfeksiyonlar bazen komşu damar yapılarından birisinde de enfeksiyona sebep olarak ile kan yoluyla organlara yayılan sistemik enfeksiyon halini alır.
- Yabancı cisim
- Neoplastik hastalıklar
- Travma
- Kostik madde içmek
Kronik boğaz ağrısının en sık sebepleri:
- Kronik faringeal irritasyon
- Reflü; mide içeriğinin yemek borusu yoluyla ağza gelmesidir. Genelde kronik öksürük, ses kısıklığı, sık sık boğaz temizleme ihtiyacı, boğaz ağrısı ve yanma görülür.
- Glossofaringeal nevralji; zaman zaman tekrarlayan bir ağrı kompleksidir. Boğaz ağrısı, kulak ağrısı, dilin arkası ve yumuşak damağa vuran ağrı görülür. Ağrıyan tarafta burun akıntısı ve yüzde yanma hissi de görülebilir.
- Eagle sendromu; boyun kaslarının bir tanesinin kafa altına tutunduğu stiloid çıkıntının normalden uzun olması sebebiyle boğazda tekrarlayan ağrı, yabancı cisim hissi, yutma güçlüğü ve yüz ağrısı oluşabilir.
- Uzun süre kalan yabancı cisimler
- Neoplastik hastalıklar
- Tiroid hastalıkları
- Globus faringeus
- Psikiyatrik sebepler
- İdiyopatik durumlar
Boğaz ağrısını yatıştırmak için neler yapılabilir:
Boğaz ağrınız bir haftadan uzun sürdüyse veya boğazınız ağrırken kendinizi iyi hissetmiyorsanız mutlaka hekiminize danışın. Hekime başvurmadan önce boğaz ağrınızın kısa süreceğini ve genellikle bir haftada geçeceğini düşünerek bazı basit tedbirlerle boğazınızı rahatlatabilirsiniz.
- Ilık ve tuzlu su ile gargara yapın (çocuklar bunu denememeli)
- Bolca su için
- Serin veya yumuşak yiyecekler yiyin
- Sigara içmekten veya dumanlı yerlerden kaçının
- Çocuğunuza veya hastanıza şekerleme veya akide şekeri emdirin (ancak boğulma riski nedeniyle küçük çocuklara emmesi zor olan küçük ve sert şeyler vermeyin)
- İstirahat edin
Ateşiniz yüksekse veya normal aktivitelerinizi yapacak kadar iyi hissetmiyorsanız, kendinizi iyi hissedene kadar evde kalmaya ve diğer insanlarla temastan kaçınmaya çalışın.