Melanositik Nevus (Benler)
Deriye rengini veren melanin pigmentini üreten melanosit hücrelerinin büyümeleridir. İyi huyludur. Genelde zararsızdır, endişelenmeyi gerektirecek bir durum değildir. Hemen her insanda az ya da çok rastlanır.
Güneş ışınlarına maruz kalmak, ciddi güneş yanıkları, bağışıklık sisteminin zayıflaması, gebelik, tiroid hastalıkları vs ben oluşumunu hızlandırabilir.
Benlerin sınıflandırması:
Benler doğuştan (konjenital) olabileceği gibi sonradan da (edinsel) gelişebilir.
Edinsel melanositik nevus: Doğumda ben yoktur. Doğumdan sonraki 6 ay içinde görülmeye başlar. Giderek sayıları artar ve 30’lu yaşlarda en fazla sayıya ulaşırlar. İlerleyen yaşla birlikte sayıları azalmaya başlar. Erkeklerde daha çok gövde de, kızlarda ise dudaklar da görülme eğilimindedirler. Gelişim sırasına göre üç tipi vardır. Bunlar:
- Junctional melanositik nevus: Deri ile aynı seviyede veya hafif kabarık, kılsız, kahverengi benlerdir. 18 yaşına kadar en sık görülen edinsel ben türüdür. Çevresi iyi sınırlıdır. İlerleyen yaşla birlikte bileşik benlere dönüşebilir. Vücudun herhangi bir yerinde görülebilir. Kansere dönüşüm riski çok azdır.
- Bileşik melanositik nevus: Junctional benlerin ilerlemiş halidir. Deriden kabarık, kahverengi benlerdir. Üzerinde kıl bulunur. Vücudun herhangi bir yerinde görülebilir. İlerleyen dönemde dermal benlere dönüşür.
- Dermal melanositik nevus: Yetişkinlerde sık görülür. Deriden kabarık, bazen saplı şekilde olabilir. Diğer benlere göre rengi daha açıktır.
Konjenital melanositik nevus (dev nevus, verrukoz nevus, dev pigmente nevus): Doğumda ben vardır. Melanosit hücrelerin fetal gelişim aşamasında bir sorundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Farklı büyüklüklerde olabilir. Bir kısmının üzerinde kıl da vardır. Doğumda fark edilmeyen benlerin edinsel benlerden ayrımını yapmak zordur. Ancak bazılarında renk daha koyudur ve üzeri pürüzlüdür. Ayrıca deri altı yağ dokusuna kadar ilerlemiş olabilir. Çapı daha büyük olanların kansere dönüşme potansiyeli açısından iyi takip edilmesi önerilir.
Diğer melanositik nevusler:
- Halo nevus (sutton nevus, previnoid vitiligo): Benin etrafında halka şeklinde pigmentsiz bir alan vardır. Wood lambası ışığı ile daha net görülebilir. Genellikle gençlerde ve gövde de ortaya çıkar. Kansere dönüşme riski açısından iyi takip edilmelidir.
- Spitz nevus (juvenil melanom, iğsi hücreli nevus): Genellikle çocuklarda görülen, doğumda olmayan, sonradan ortaya çıkan, deriden hafif kabarık, baş boyun bölgesinde daha sıklıkla yerleşen, sıkı takip edilmesi gereken benlerdir.
- Balon hücreli nevus: Benin etrafında kahverengi bir halka bulunur. Çocuklarda baş boyun bölgesinde sık rastlanır. Sıkı takip edilmesi gerekir.
- Displastik nevus (yapısal bozukluğu olan nevus, atipik nevus): Gövde, saçlı deri, kadınlarda göğüs, erkeklerde pelvik bölgede daha sık görülür. Birden fazla ben birarada bulunur. Melanoma dönme potansiyeli vardır. İyi takip edilmelidir.
Benlerin belirtileri:
Benler deri ile aynı hizada veya bir miktar deriden kabarık olabilir. Genellikle zararsızdır. Özel bir tedavi gerektirmez, ancak takip edilmesi gerekir.
Benler çoğu kez kahverengidir. Ancak bazen renginde farklılıklar olabilir. Kırmızı, pembe, siyah olabilir. Bazen de renksizdir. Bazı benlerin etrafında kahverengi halka, bazılarında ise renksiz bir halka olabilir.
Benlerin yüzeyi genellikle pürüzsüdür. Bir kısmında üzerinde kıl bulunabilir.
Genç yaşlarda edinilen benlerin bir kısmı ilerleyen yaşla birlikte kaybolabilirken bazıları ise artabilir. Görünüm olarak genellikle simetriktir.
Benlerde kanserleşme riski:
Benler genelde iyi huylu olmakla birlikte iyi takip edilmesi gerekir. Az da olsa kanserleşme riski taşırlar. Bazı belirtiler kanserleşme açısından uyarıcıdır. Bu belirtiler:
- Asimetri: Beni ortadan ikiye ayırın. Her iki taraf şekil olarak birbirine benzemiyorsa asimetriden bahsedilebilir.
- Sınırları düzensiz: Benler genellikle düzenli sınırlara sahiptir. Zaman içerisinde sınırlarda düzensizlik gelişirse dikkatli olmak gerekir.
- Renk: Benler genelde tek renk gösterir. Birden fazla renk içeriyorsa kanserleşme riski vardır.
- Büyüklük: Benler genellikle 1,5-3 cm çapındadır. Çapında büyüme oluyorsa ve 5-6 cm’yi geçen çapa ulaşmış ise iyi takip etmek gerekebilir.
- Değişim: Benler zaman içinde ağrı veriyor, kaşınıyor, renk değiştiriyor, üzerinde yara oluşuyor, kanıyor, gittikçe kabarıyor, kabuklanma oluyorsa kanserleşme potansiyeli olabilir.
Tanı:
Benler dermatolog tarafından kolaylıkla tanınır. İhtiyaç halinde dermatoskop isimli özel aletlerle tanı konulabilir. Vücudun gen haritası çıkarılabilir. Düzenli kontrollerde benlerdeki değişiklikler bu şekilde kolaylıkla fark edilir.
Tedavi:
Benler çoğunlukla özel bir tedavi gerektirmez. Benlerin düzenli olarak izlenmesi, değişimlerin kaydedilmesi yeterlidir.
Bazı durumlarda benler kriyoterapi, lazer, koterizasyon, radyofrekans tekniklerle veya cerrahi olarak alınabilir. Bunlar için dermatologların yönlendirmelerine uyulmalı, ehil olmayan kişilerce, steril olmayan alanlarda ben tedavisi uygulanmamalıdır.
Benleri korumak:
- Özellikle yaz aylarında güneş ışınlarının dik konuma geldiği öğle saatlerinde güneşe çıkmamak,
- Güneşe çıkarken güneş gözlüğü takmak, bol kıyafetler giymek, ultraviyole ışınlarından koruyan kremler kullanmak,
- Benlerle gelişigüzel oynamamak,
- Düzenli olarak benleri kontrol etmek, büyüme, kanama, renk değiştirme gibi durumları takip etmek.