Baş ağrısı hemen herkesin hayatları boyunca birden fazla karşılaştıkları en yaygın ağrı çeşididir. Genellikle baş, yüz ve çene bölgesinde farklı tür, şiddet, yaygınlık ve sıklıkta olabilen bir ağrıdır. İş, eğitim, sosyal hayatı olumsuz etkiler.
Çoğu olmasa da bazı baş ağrısı türleri ciddi olabilir.
Baş ağrısı beyin, kan damarları ve çevredeki sinirler arasında etkileşime giren sinyallerden kaynaklanır. Baş ağrısı sırasında, birden fazla mekanizma, kasları ve kan damarlarını etkileyen belirli sinirleri harekete geçer. Bu sinirler beyne ağrı sinyalleri göndererek baş ağrısına neden olur.
Baş ağrısı çeşitleri nelerdir?
Baş ağrısının 150’den fazla çeşidi vardır. Temel olarak primer ve sekonder baş ağrısı şeklinde iki ana gruba ayrılır:
Primer baş ağrısı
Altta yatan bir hastalığa bağlı olmayan baş ağrısıdır. Genellikle tehlikeli değildir. Ancak acı verir ve günlük yaşantınızı ciddi şekilde etkiler.
Bazı faktörler primer baş ağrısını tetikler. Bunlar:
- Alkol (özellikle kırmızı şarap),
- Nitrat içeren işlenmiş et gibi bazı gıdalar,
- Nikotin içeren tütün ve tütün ürünleri,
- Uykudaki değişiklikler veya uykusuzluk,
- Uygunsuz pozisyon,
- Aşırı fiziksel aktivite,
- Açlık,
- Öksürme, hapşırma, sümkürme, ıkınma, şiddetli gülme veya ağlama.
Primer baş ağrısı çeşitli şekillerde olabilir. Bunlar:
A. Gerilim tipi baş ağrısı: En yaygın baş ağrısı tipidir. Nedeni bilinmemektedir. Beyinde bir hasar yoktur ve nörolojik bulgular görünmez. Başın etrafında bir bant varmış gibi basınç hissine sebep olur. Ağrı hafif ve orta şiddette olabilir, başta ağırlık ve baskı olarak kendini gösterir. Stres, uykusuzluk ve çalışma ortamı ağrıyı tetikleyebilir. Fiziksel aktivite ağrıyı tetiklemez, bazen iyileştirici etkisi olabilir. Migren tipi ağrılardaki gibi mide bulantısı, kusma ve görme bozuklukları olmaz.
Belirtileri şunlardır:
- Kafada doluluk hissi ile birlikte baş ağrısı,
- Alında veya şakaklarda meydana gelen basınç hissi,
- Kafa derisi, boyun ve omuz kaslarında hassasiyet,
- Işığa ve sese hassasiyet (Migrendeki kadar şiddetli olmaz)
B.Migren tipi baş ağrısı: Migren nöbetler halinde gelir. Nöbet öncesi “aura” denilen nöbeti haber veren bulgular verir. Ağrıya bulantı, kusma, görme bozuklukları eşlik eder. Ağrı şiddetlidir, başın yarısı veya tamamını kapsar. Nöbet sıklığı kişiye ve yaşam koşullarına göre değişir.
Belirtileri şunlardır:
- Prodrom: Baş ağrısı başlamadan 1 ya da 2 gün önce, hastalar yaklaşan migren atağı için uyarıcı küçük değişiklikleri fark edebilirler. Bu değişiklikler, husursuzluk, karamsarlık, kabızlık, boyun tutulması, sık idarara çıkma, yeme-içme isteği, sık esneme şeklinde olabilir.
- Aura: Migren atağı başlamadan önce konuşma bozukluğu, görme bozukluğu, karıncalanma, güçsüzlük gibi belirtiler olabilir.
- Atak: Sıklığı kişiye ve yaşam koşullarına göre değişen, 4-72 saat süren başağrısı nöbetleridir. Başta zonklama, mide bulantısı, kusma, görme bozuklukları, baş dönmesi, ısı-ışık hassasiyeti, bayılma şeklinde belirtiler olabilir.
- Postdrome (Atak Sonrası): Atak sonrası genellikle hasta bir gün süren güçsüzlük, bitkinlik, baş dönmesi, ısı-ışık hassasiyeti yaşayabilir.
- Hasta kendini bitkin, tükenmiş ve az da olsa rahatlamış hisseder. Hasta 24 saat içerisinde; güçsüzlük, baş dönmesi, huzursuzluk, ışık ve sese karşı hassasiyet yaşayabilir.
C.Küme baş ağrısı: Genelde baş bölgesinde tek taraflı, çok şiddetli, uykudan uyandıran, mevsimsel geçiş gösteren, 30-45 gün sürebilen baş ağrısıdır.
Belirtileri şunlardır:
- Tek taraflı ağrı
- Huzursuzluk hissi
- Sıklıkla bir gözün çevresinden başlayan, yüz, baş, boyun, omuz ve diğer bölgelere yayılabilen dayanılmaz ağrı,
- Etkilenen tarafta gözde kızarıklık, gözyaşı gelmesi, göz çevresinde şişlik, göz kapağında düşüklük,
- Etkilenen tarafta burun tıkanıklığı veya akıntısı,
- Alın veya yüzde terleme,
- Yüzde solukluk ya da kızarma.
D.Nevraljik Tip Baş Ağrısı: Ani elektrik çarpması veya şiş sokulması şeklinde ağrıdır. Çoğunlukla soğuğa maruz kalma, yüksekten düşme, kafa travmalarına bağlı gelişir. Ani başlar, baş ağrısına ateş, bulantı, kusma, ense sertliği, konuşma bozuklukları eşlik edebilir.
Sekonder Baş ağrısı:
Altta yatan bir hastalığa bağlı gelişir. Akut sinüzit, diş problemleri, kulak enfeksiyonları, grip, glokom, beyin damar bozuklukları, iyi veya kötü huylu beyin tümörleri, hipertansiyon, kafa travmaları gibi nedenlerle ortaya çıkar.
- Spinal Baş ağrısı: Omurilik sızıntısına sekonder gelişir. Subdural hematom nedeniyle hayati risk taşıyabilir.
- Thunderclamp baş ağrısı: Kafa travması, beyin travması, serebrovasküler olaylar, beyin damarında daralma vs nedeniyle gelişebilir. Aniden ortaya çıkar, son derece şiddetlidir. Bazen hayati tehlike gösterir.
- Dehidrasyon baş ağrısı,
- Sinüs baş ağrısı,
- İlaç aşırı kullanımına bağlı baş ağrısı.
Ne zaman bir hekime gitmeliyim?
Baş ağrısı çoğunlukla evde istirahat, ağrı kesici alımı gibi yöntemlerle rahatlar. Ancak bazı bulgular varlığında mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bu bulgular şunlardır:
- Konuşulanları anlamakta zorlanma, uyku hali,
- Konuşma bozukluğu,
- Bayılma,
- Yüksek ateş,
- Uyuşma, güçsüzlük,
- Yürümede dengesizlik,
- Gribal bir enfeksiyona bağlı olmayan mide bulantısı veya ani fışkırır tarzda kusma,
Baş ağrısı genetik geçiş gösterir mi?
Özellikle migren tipi baş ağrısı olanların ailelerinde de aynı hikâye olabilir. Diğer baş ağrılarının bir kısmında ise aynı çevresel ortam nedeniyle aile de benzer baş ağrısı şikâyetleri olabilir. Bu çevresel ortam sigara, aynı tür yiyecek ve içecekler, aynı tür alerjenler, ev kimyasalları şeklinde olabilir.
Başağrısı tedavisi nasıl yapılır?
Başağrısı tedavisi iyi bir anamnez ve muayene ile başlar. Bunlarla ağrının tipi belirlenmeye çalışılır. Sonrasında tedavi aşamaları şunlardır:
- Stres yönetimi: Hastaya, stresi azaltmak için derin nefes alma, gevşeme ve müzik dinleme gibi yöntemler öğretilir.
- Biofeedback: Vücudun stres durumuna nasıl tepki verdiği araştırılır. Sensörler aracılığıyla vital bulgular, kas gerginliği, beyin aktivitesi incelenir.
- İlaç tedavisi: Ağrıyı azaltmaya yönelik çeşitli ilaçlar kullanılır.
- Altta yatan hastalığın tedavisi
Baş ağrısını azaltmak için evde neler yapılabilir?
Evde basit ağrı kesiciler kullanılabilir. Ayrıca başa sıcak veya soğuk kompres uygulamak, masaj yapmak, karanlık ve sessiz bir ortam oluşturmak, bol su içmek, yürüyüş yapmak gibi aktiviteler de baş ağrınızı rahatlatabilir. Çay ve kahve gibi içinde kafein bulunan içeceklerin tüketilmesi, germe hareketleri, yoga, meditasyon veya kas gevşetme hareketleri fayda sağlayabilir.
Alkol, aşırı ya da az uyku, aç kalma, uzun süre ekrana bakma baş ağrısını artırabilir.