Ayak kokusu tüm toplumlarda çok yaygın olarak görülen hoş olmayan bir durumdur. Genellikle ayakta biriken ter ve bakteri kaynaklıdır. Ayak hijyeni, altta yatan bir hastalık varsa onun tedavisi ile kolaylıkla tedavi edilebilir.
Ayak kokusu neden olur?
Ayaklarınız çok sayıda ter bezine sahiptir ve her gün çok fazla terler. Bu ter ayakkabınız ve çoraplarınız altında birikirse kötü bir koku oluşturur. Bu ter bakterileri besler. Ayağınızla aldığınız bakteriler bu ter ile beslenip koku oluşturan bir asit salgılar.
Ayrıca sıcak ve nemli bölgelerde terli ayaklar mantar oluşumu için iyi bir ortam oluşturur. Mantarlarda bakteriler gibi terli ortamda koku oluşturur.
Ayak hijyeninin kötü olması, her gün aynı ayakkabının giyilmesi, çorapların değiştirilmemesi ve bazı hastalıklarda ayak kokusuna ortam hazırlar. Olması gerekenden daha dar, ya da daha geniş ayakkabı giyilmesi, uzun süre ayakta durmak, yoğun stres altında olmakta ayak kokusunu artıran sebepler arasında sayılabilir.
Kadınlar (menopoz, hamilelik vs), gençler gibi hormonal değişiklikler yaşayan gruplarda daha fazla ayak kokusu gözlenir.
Çok fazla egzersiz yapanlarda ayak daha fazla terler.
Aşırı kilolu kişiler, aşırı terleyen kişiler (hiperhidroz), hipertiroidi, antidepresan kullanımı da ayaklarda terleme ve koku oluşumu için sebepler arasında sayılabilir.
Ayak kokusu için ne zaman doktora gidilmeli?
Ayak kokusu için öncelikle evde yapabileceğiniz şeyler vardır. Acil bir durum değildir. Ancak altta yatan bir hastalığınız varsa, ayaklarınızda yara oluşmuşsa, mantar göstergeleri varsa, çatlaklar oluşmuşsa ve ayak kokusu hayatınızda önemli bir kısıtlayıcı unsur olmuş ise bir hekime başvurmakta fayda vardır.
Ayak kokusunun önlenmesi için neler yapılabilir?
Ayaklarınızda koku oluşumunun önlenmesi için öncelikle iyi bir ayak bakımı gerekir.
İyi bir ayak bakımı için yapabilecekleriniz şunlardır:
- Ayaklarınız günde en az iki kez sabun kullanarak yıkayınız,
- Ayaklarınızı yıkadıktan sonra kurulayınız, nemli bırakmayınız, özellikle parmak aralarının kuru olmasını sağlayınız,
- Ayak pudrası veya ter önleyici kremler kullanınız,
- Topuk kısımlarını ara ara ayak törpüsü ile törpüleyiniz,
- Ayak tırnaklarınızı düzenli olarak kesin, uzun tırnaklar tırnak batmasına, enfeksiyona ve mantar oluşumuna neden olur,
- Her gün aynı ayakkabıyı giymemeye çalışın, ayakkabılarınızın kurumasına ve havalanmasına müsaade edin,
- Ayakkabınızın ayak numarasına uygun olmasına özen gösterin, dar ya da geniş ayakkabı giymeyin,
- Ayağınızı terletmeyecek pamuklu çorapları tercih edin,
- Çoraplarınızı her gün değiştirin, nemli çorap giymeyin,
- Ortak kullanılan alanlarda çıplak ayakla gezmeyin,
- Başkaları ile ayakkabı ya da çoraplarınızı ortak kullanmayın,
- İhtiyaç halinde antibakteriyel sabunlar, antibakteriyel toz ve kremler, ayak deodorantları, antibakteriyel çoraplar denenebilir. Ancak bunlar için mutlaka bir sağlık profesyoneli desteği alın,
- Ayaklarınızı bazı günlerde tuzlu suda bekletmek bakteri ve mantarların önlenmesine fayda sağlayabilir.
Ayak kokusunun tedavisi için hekim ne yapar?
Ayak kokunuzun altında yatan bir hastalık varsa o hastalığın tedavi edilmesi gerekir.
Özellikle ayak ve tırnak mantarları uzun ve zorlu bir tedavi süreci gerektirir. Bazen küçük cerrahi işlemler gerekebilir. Hekiminiz uygun ilaç tedavisi veya gerekirse tırnak cerrahisi ile mantar tedavisinde size yardımcı olacaktır.
Topuk çatlamaları hususunda uygun krem ya da başka bir tedavi yöntemi önerecektir.
Sebep terleme ise, terlemeyi azaltmak için daha güçlü bir terlemeyi önleyici veya tedavi önerebilirler.
İyontoforez adı verilen bir tedavi (etkilenen bölgelerden zayıf bir elektrik akımı geçirmek), klipsli ETS yöntemi, botoks uygulama terlemeyi önlemeye yardımcı olabilir.
Ayak kokusunun giderilmesinde evde uygulanabilecek geleneksel yöntemler nelerdir?
Ayak kokusunun giderilmesine yardımcı olacak, evde uygulayabileceğiniz bazı geleneksel yöntemler şunlardır:
- Tuzlu Su: Ayaklarınızı tuzlu su ile nemlendirmek ter bezlerinde biriken bakteri ve mantarları temizleyecek, ayağınızı kurutacaktır. Yatmadan önce ayağınızın girebileceği bir leğene 4 çay kaşığı tuz, 4 bardak su ilave edin. Ayaklarınızı 15-20 dakika bu karışımda bekletin. Sonra ayaklarınızı iyice kurulayın. Bunu birkaç günde bir yapmanız ayak sağlığınız açısından faydalı olacaktır.
- Çay: Ayak kokunuzu azaltacak ve evde kolaylıkla uygulayabileceğiniz bir diğer yöntem kullanılmış çay poşetlerinizdir. Ayaklarınızı sığdırabileceğiniz bir leğene bir litre su ve 4-5 adet çay poşeti ilave edin. Çay poşetlerinin siyah ya da yeşil çay olması fark etmez. Akşamları bu suda ayaklarınızı 15-20 dakika bekletin, sonrasında ayaklarınızı kurulayın. Haftada iki kez yapabilirsiniz.
- Soda: Ayaklarınızın sığabileceği bir leğene bir litre kadar ılık su ve 2 yemek kaşığı soda ilave edin. Akşamları ayaklarınızı 15-20 dakika bu suda bekletin. Sonrasında temiz bir havlu ile kurulayın. Bir ay boyunca haftada iki kez bunu uygularsanız ayaklarınızın yumuşadığını, kokunun bariz şekilde azaldığını fark edeceksiniz.
- Sirke: Ayaklarınızın sığabileceği bir leğene bir litre ılık su ve 2 su bardağı tercihen ev yapımı sirke katın. Ayaklarınızı 15-20 dakika bu suda bekletin, sonra temiz bir havlu ile kurulayın. Ardından ayaklarınızı sabunla yıkayın. Tekrar iyice kurulayın. Bu yöntemi haftada bir uygularsanız, sirkenin anti bakteriyel özelliği sayesinde ayaklarınızdaki kokunun kısa sürede geçtiğini fark edeceksiniz.
- Lavanta Yağı: Ayağınızın sığabileceği bir leğene bir litre su bir çorba kaşığı lavanta yağı ekleyip ayaklarınızı 15-20 dakika bu suda bekletin. Sonrasında kurulayın.
- Limon kabuğu: Ayaklarınızı iyice temizledikten sonra limon kabuğu ile 15 dakika kadar ovalamanız ayak kokusuna çözüm olabilir.
- Epsom tuzu: Bir leğene bir litre ılık su ve 10 damla epsom tuzu ekleyip ayaklarınızı bu suda 20 dakika bekletin. Temiz bir havlu ile kurulayın. Ayaklarınızın nem oranının dengelendiğini, kokunun azaldığını, ayak ağrılarınızın rahatladığını hissedeceksiniz.
- Adaçayı: Günlük kullandığınız ayakkabılarınızın içine akşamdan biraz adaçayı koyun. Sabaha kadar ayakkabının içinde kalan adaçayı ayakkabınızda koku oluşumunu azaltacaktır.
- Karbonat: Sodyum karbonatı çoraplarınıza bir miktar döküp bir gece bekletin. Karbonatın antibakteriyel ve pH dengeleyici özelliği sayesinde ayaklarınızda koku oluşumunun azaldığını fark edeceksiniz.
Fotoğraf: Moaz Tobok