Aşırı terleme toplumlarda çok yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Çoğunlukla vücudun belli bölgelerde olmakla birlikte tüm vücutta olabilir. Yaşla birlikte azalır. Aşırı terleme sosyal yaşantımızı ciddi şekilde etkiler. Çalışma hayatımız etkilenebilir. Bununla mücadele de kendi kendimize yapabileceğimiz şeyler olacağı gibi bazı durumlarda tıbbi müdahale ile de çözüm getirilebilir.
Aşırı terleme nedir?
Ter vücudun termoregülasyonunu sağlar. Normal bir vücut terler. Vücudun terlememesi sorun olabileceği gibi aşırı terlemede sorun olabilir. Çevre koşulları, vücudun hareket etmesi gibi faktörlerden bağımsız olarak koltuk altı, avuç içi başta olmak üzere vücudun herhangi bir bölgesi veya tamamında aşırı terleme olmasıdır.
Vücudumuzda ekrin ve apokrin ter bezleri bulunur. Aşırı terlemeden, sayısı 1,6-4 milyon arasında değişen, vücudun hemen her bölgesinde bulunan ekrin ter bezleri sorumludur.
Aşırı terleme neden olur?
Aşırı terleme altta yatan hastalığa bağlı olarak primer veya sekonder olabilir.
Primer aşırı terleme: En sık görülen şeklidir. Sistemik hastalıklarla ilişkisi yoktur. Genellikle duygusal stres ile ilişkilidir. Avuç içi, ayak tabanı, alın, dudak üstü ve koltuk altında sık görülür. Bir kişide primer hiperhidroz tanısı konulabilmesi için görünür şekilde aşırı terleme durumunun en az altı aydır var olması gerekir. Bazı araştırmalar genetik (otozomal dominant) geçiş üzerinde durmaktadır. Genellikle adolesan çağda başlar, 25-30 yaşlarında düzelme olmakla birlikte ömür boyu sürebilir. Bu grup aşırı terlemede sempatik sinir sisteminde açıklanamayan bir aşırı aktivite olur. Depresyon, panik bozukluğu, sosyal izolasyon gibi faktörlerin etiyolojisinde rol alabileceği söylenir.
Sekonder aşırı terleme: Altta yatan sistemik bir hastalık ya da ilaçlara bağlı olarak gelişir. Terleme belli bölgelerde olabileceği gibi tüm vücutta da olabilir. Sekonder hiperhidrozis en sık nedenleri şunlardır:
- Febril hastalıklar,
- Endokrin ve metabolik hastalıklar,
- Hipertiroidi,
- Diabetes Mellitus,
- Hipoglisemi,
- Akromegali ve gigantizm,
- Feokromasitoma,
- Gebelik ve menapoz
- İlaçlar, toksinler, madde bağımlılığı,
- Kardiyovasküler hastalıklar,
- Solunum yetmezliği,
- Hodgkin Hastalığı,
- Göğüs tümörleri, Karsinoid Tümör,
- Parkinson Hastalığı,
- Medulla spinalis yaralanmaları (Otonomik disrefleksi),
- Periferik nöropatiler (Familyal disotonomi /Riley-Day sendromu),
- Beyin lezyonları (Epizodik hiperhidroz)
Aşırı terleme tanı yöntemleri nelerdir?
Aşırı terleme şikayetiyle başvuran hastandan öncelikle çok iyi bir anamnez alınır. Ayrıntılı anamnez hekime tanıya ilişkin birçok ipucu verecektir. Ardından iyi bir muayene ve uygun laboratuvar testleri yapılır. Anamnez, muayene ve laboratuvar testleri altta yatan hastalığın tanınmasına imkan verir. Tanı için yapılması gereken ilk iş anamnezden primer ve sekonder aşırı terleme ayırımı yapabilmektir. Yapılamaz ise altta yatan diğer hastalıkların ekarte edilmesi ile ayırım yapılır. Tedavi planlaması bu ayrıma göre daha kolaylaşacaktır.
Aşırı terlemeyi azaltmaya yardımcı olmak için evde yapabileceğiniz şeyler nelerdir?
- Bol giysiler giyin, bu sizin aşırı terlediğinizin dışardan çok farkedilmemenizi sağlar, sosyal açıdan rahatlatır,
- Ayak terlemesini azaltmak için sık sık çoraplarınızı değiştirin ve nemi emen tercihen pamuklu çoraplar giyin,
- Her gün aynı ayakkabıyı giymeyin, ayakkabınızın kurumasına ve hava almasına müsaade edin,
- Ayaklarınızın nefes almasını sağlayın, bot gibi kapalı ayakkabıları uzun süre giymeyin,
- Mevsim şartlarına uygun giyinin,
- Terletecek, vücudunuzun hava almasını engelleyen naylon giysiler giymeyin,
- Dar giysiler giymeyin,
- Ter kokunuzu artıracak baharatlı, sarımsaklı, soğanlı yiyeceklerden uzak durun, alkol almayın,
- Sık banyo yapın, sabun kullanın
- Deodorant yerine daha güçlü ter önleyiciler kullanabilirsiniz,
- Ayak terlemeleri için ayak pudraları kullanın, ayaklarınızı sık sık sabunlayarak yıkayın,
- Koltuk altı terlemeleri için roll-onlar kullanabilirsiniz,
Ne zaman hekime başvurmalıyım?
Aşırı terleme şikayetiniz,
- Altı aydan uzun süredir devam ediyorsa,
- Hayatınızı zorlaştırıyor, iş hayatınızı ve sosyal yaşantınızı etkiliyorsa,
- Gece terlemeleriniz oluyorsa,
- Evde yaptığınız önleme çalışmaları yetersiz kalıyorsa,
- Ailede aşırı terleme öyküsü varsa,
- Altta yatan bir hastalığınız varsa
- Sürekli kullandığınız ilaçlarınız varsa bir hekime (tercihen dermatolog) başvurmanızda fayda vardır.
Aşırı terleme tedavisinde neler yapılır?
Aşırı terleme sosyal ve psikolojik etkileri yanında mantar ve bakteriyel enfeksiyon gelişme riski nedeniyle tedavi edilmelidir. Altta yatan bir hastalık varsa hastalığın ilgili uzman ile birlikte tedavi edilmesi gerekir. Altta yatan bir hastalığın olmadığı aşırı terleme vakalarında topikal ajanlar, sistemik ilaçlar ve cerrahi seçenekleri uygulanabilir.
- Topikal ajanlar:
- Topikal antiperspiranlar (aliminyum klorid hekzahidrat gibi)(ilk tercih, en ucuz tedavi)
- Topikal Antikolinerjik Ajanlar ve Lokal Anestetikler (propantelin, skopolamin, poldin metilsülfat gibi) Astrenjanlar (tannik asit, %2-5’lik etanol, formaldehit, trikloroasetik asit ve glutaraldehit gibi)
- Sistemik İlaçlar:
- Oral antikolinerjikler,
- Anksiyolitikler,
- Beta blokerler,
- İyontoforez,
- Kısmi invaziv yöntemler:
- Botilinum toksini,
- Cerrahi Yöntemler:
- Aksiller doku eksizyonu,
- Sempatektomi.
Fotoğraf: cottonbro studio