Aşırı gaz çıkarmak normal fizyolojik bir durumdur. Aşırı gaz çıkarmak veya kötü kokulu gaz çıkarmak bazen rahatsızlık verebilir. Ancak bu durum bağırsaklarda şişkinlik ve hazımsızlık ile birlikte oluşuyorsa değerlendirilmesi gereken bir sağlık sorununa işaret edebilir.
Önemli:
Karnınızda şiddetli ve uzun süredir tekrarlayan bir ağrı varsa hekiminize danışınız. Özellikle de bulantı, kusma, kanama, kilo kaybı ya da ateş mevcut ise mutlaka doktorunuzu arayın.
Bağırsaklarda gaz nasıl oluşur?
Bağırsakların kapalı bir tüp olduğu düşünülürse gaz bu tüpün içeriğinin dışarıya atılabilmesi için gerekli olan iç basıncı ve bağırsak direncini sağlayan faydalı bir faktördür. Hiç gaz olmaması gıdaların peş peşe birikerek tıkaç oluşturmasını sağlayabilirdir. Yani optimum gaz miktarı bağırsak hareketleri için gerekli ve faydalı bir durum olup sağlıklılık işaretidir.
Herkes osurabilir. Bazı insanlar diğerlerinden daha fazla osurabilir. Normal algısı kişiye göre de değişebilir. Hayat kalitenizi etkileyen bir durum varsa müdahale gerekebilir.
Aslında herkes yediği gıdaların sindirimi sonrası oluşan azot, hidrojen, karbondioksit, oksijen ve metan gazı karışımı olan bağırsak gazladını günde ortalama 12 defa veya daha fazla sıklıklarda dışarıya atmaktadır. Dışarıya atılabilen durumlar bağırsaklarda sorun yaratmayabilir. Ancak atılamayan gaz bağırsaklarda birikerek şişkinliğe ve gerginliğe veya hazımsızlık hissine neden olabilmektedir.
İnsan sindirim sistemi selüloz içeren bitkisel gıdaları kendiliğinden sindiremez. Bu gıdaların sindirimi bağırsaklardaki faydalı bakterilerin selülozu parçalayarak sindirilebilir hale getirmesi sonrası devam eder. Faydalı bakteriler bu parçalama sürecinde ortama gaz üretirler. Genellikle vegan beslenenlerde veya bu tür gıdaları aşırı tüketelerde gaz üretimi daha fazla olabilmektedir. Bazı sebeplerle bağırsak bakterilerinin çoğunluğunun öldürüldüğü antibiyotik kullanımı sonrasında sindirim problemlerinin görülmesinin sebebi budur.
Mide asiti alınan gıdaların ilk parçalandığı ve sindirime asit hale getirildiği sürecin ana faktörüdür. Mide asitini azaltan ilaç kullanımı ile birlikte sindirimin başlangıç aşamasında zayıflık olması gıdaların tam parçalanmadan bağırsaklara iletilmesine sebep olabilmektedir. Bu durum bağırsak sindirimini zorlaştırmakta ve hazımsızlık ile aşırı gazlanma gibi problemleri tetikleyebilmektedir.
Karında gerginlik ve şişkinlik oluşuyorsa, istemsiz gaz çıkarılıyorsa, aşırı geğirme ve mide-bağırsak spazmları oluşuyorsa bu durum tıbbi tedavi gerektiren bir sebepten kaynaklanıyor olabilir.
Aşırı gazın en sık sebebi yemeklerle birlikte yutulan havadır. Karında dolgunluk ve midede hava birikimi olur. Geğirme ile hastalar rahatlarlar. Ağrı pek olmasa da olduğu zaman göğüs ağrısını taklit eden ve kalp krizi tablosunu andıran bir hal alabilir. Hava yutma genellikle bir alışkanlıktır. Nadiren bazı organik hastalıklarda istemsiz hava yutması olabilmektedir. Yutulan hava geğirme ile çıkartılmadığında bağırsaklara ilerler. Kalın bağırsakların sol üst tarafında dalak bölgesinde birikerek sıkışan hava göğsün sol tarafına, bazen omuza veya sol kola yayılan ağrıya neden olabilir. Buna splenik fleksura sendromu denir. Dışkılama ile hasta genellikle rahatlar ve şikayetleri geçer.
Aşırı gaz ile bağırsaklar gerildiğinde hasta karında ağrı hissedebilir. Genelde kabızlık da bur tabloya eşlik edebilmektedir. Bağırsak hareketleri gazın dışarıya atılması için yeterli olmayabilir. Bağırsak hareketlerinin düzensizliği veya yetersizliği hasta karnında yer yer gaz birikimine ve şişkinliğe neden olur. Genellikle irritabl bağırsak bozukluklarında bu durum oluşur.
Bağırsak hareketlerindeki düzensizlik ile biriken ve çoğalan gazın dışarıya atılması da hastada aşırı osurma olarak algılanabilmektedir. Bunun birçok sebebi olmaktadır. Bazen yenilen gıdaların içeriği, gıdalara karşı bağırsakların anormal tepkisi ve irritasyonu, sık sık hava yutulması, beslenme alışkanlığı ve tuvalet alışkanlığı aşırı osurmayı etkileyen faktörlerdir.
Bazı hastalarda süt ve süt ürünleri laktoz intoleransına sebep olarak şişkinliğe yol açabilmektedir. Bu durum aşırı gaz çıkarma ve hatta ishal ile birlikte seyredebilir. Benzer bir durum gluten içeren gıdalara karşı irritasyon yaşayan kişilerde de oluşabilmektedir.
Yağlı besinlere karşı rahatsızlık hissi safra ve pankreas rahatsızlığı olan kişilerde daha sık görülmektedir. Bu durumda sindirim problemleri de semptomlara eşlik edebilmektedir.
Gıdalara karşı alerjisi olan kişilerde alerji sebebi gıdanın alınmasını takiben alerji belirtileri ve bağırsak irritasyonu semptomları gelişebilmektedir.
Gaz çıkarma bağırsaktan bazı besinlerin emiliminin bozulduğu hastalıklarda veya diğer bazı gastrointestinal sistem rahatsızlıklarında daha sık görülmektedir.
Bağırsaklarda hazımsızlık, aşırı gaz ve şişkinlik ile aşırı osurmaya sebep olan durumlar:
- Fonksiyonel veya psikosomatik durumlar
- Doğal sebepler
- Gebelik
- Hareketsizlik ve yatalak olma
- Uzun süre yolculuk
- İlaçlar
- NSAİD’ler
- Mantar ilaçları
- Müshil ilaçları
- Lipit düşürücü statinler
- Organik sebepler
- Özefagus hastalıkları
- Reflü
- Akalazya
- Özofageal obstrüksiyon
- Mide ve duodenum hastalıkları
- Gastrit
- Gastrik ülser
- Duodenal ülser
- Mide kanseri
- Safra yolu hastalıkları
- Kolesistit
- Kolelitiyazis
- Pankreas hastalıkları
- Pankreatit
- Pankreas kanserleri
- Bağırsak hastalıkları
- Malabsorbsiyonlar
- İntermittant intestinal obstrüksiyon
- İrritabl bağırsak hastalığı
- Abdominal anjina
- Kanseler
- Sistemik hastalıklar
- Tüberküloz
- Kalp hastalıkları
- Böbrek yetmezliği
- Kronik karaciğer hastalıkları
- Diyabetes mellitus
- Özefagus hastalıkları
Aşırı gaz üreten yiyecekler:
Karbonhidrat üreten gıdalar gaz oluşumunda ana etkenlerdir. Yağlı gıdalar gaza sebep olmasa da kötü kokuya sebep olabilir.
- Şekerler
- Rafinoz: Fasulye, lahana, brokoli, kuşkonmaz, diğer sebzeler ve tahıllarda bulunur
- Laktoz: Süt ve süt ürünlerinde bulunur. Süt, peynir, krema ve dondurma vb.
- Fruktoz: Soğan, enginar, armut ve buğdayda bulunurken gıdalarda tatlandırıcı olarak da kullanılmaktadır.
- Sorbitol: Elma, armut, şeftali ve erik gibi meyvelerde bulunan doğal şekerdir. Ayrıca yapay tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır.
- Nişastalar: Patatex, buğday, mısır ve şehriyede bolca bulunarak gaz oluşumuna sebep olur. Pirinçte bulunan nişasta gaz oluşturmaz.
- Lifler: Çözünebilen lifler gaz üretimi yaparken çözünemeyen lifler sindirilmeden atılır. Çözünebilen lifler genellikle kuru fasulye, bezelye, soya fasulyesi, mercimek, yulaf ve çoğu meyvelerde bulunur.
Aşırı gazdan kurtulmak için:
- Sık sık ve az miktarde yemek yiyin
- Ağzınızdan hava yutmamaya çalışın
- Yediğiniz şeyleri not alarak sizde hangi gıdanın rahatsızlık uyandırıdığını tespit edin ve onlardan uzak durun.
- Geğirmek için kendinizi zorlamayın. Çünkü geğirirken de hava yutarsınız.
- Yediğinizde gaz oluşturan yiyeceklerin alımını azaltın. Genellikle fırınlanmış gıdalar, ince çekilmiş kremalar, sülfe ve karbonhidratlı yiyecekler gaz oluşturabilir.
- Sigara içmeyin, sakız çiğnemeyin ve şeker emmeyin.
- İçecekleri kamış kullanarak içmeyin
- Dar ağızlı şişeler kullanmayın.
- Hızlı yemek yemeyin.
- Protez dişlerinizde problem varsa düzelttirin.
- Yemekten hemen sonra yatmayın. Hareket etmeye çalışın.
- Yağlı yemekleri azaltarak sindirim sürecini rahatlatın.
- Düzenli fiziksel egzersiz yapın. Egzersiz bağırsak aralıklarını açarak gazın hareket etmesini ve atılmasını kolaylaştırır.
- Yapay tatlandırıcılar kullanılan gıdaları tüketmemeye çalışın.
- Yeterli miktarda su için.
- Yoğurt gibi doğal probiyotikleri tüketmeye çalışın.
Aşırı gaz, hazımsızlık veya şişkinliğin tıbbi tedavisi buna sebep olan durumun tespiti ve değerlendirilmesi sonrası yapılabileceğinden mutlak hekiminize danışınız.
Resim: mohammed hassan