Etil Alkol (Etanol) Zehirlenmesi
Günlük kullanılan alkol etil alkoldür. Etil alkol kullanımı toplumlara göre değişiklik göstermekle birlikte tüm dünyada yaygındır. Alkol kullanımının temel sorunu, sekonder yaralanmalardır. Motorlu araç kazalarının hemen yarısının nedeni etil alkol kullanımıdır. İntihar amaçlı kullanımı da olabilir.
Alkol zehirlenmelerinde görülen belirtiler temel olarak, alkolün vücutta yıkımı sonucunda oluşan yan ürünlerin (metabolit) birikmesidir.
Etil alkol çoğu karaciğer olmak üzere böbrek, akciğerler ve solunum yoluyla atılır. Bu nedenle karaciğer, böbrek ya da akciğer hastalığı olanlarda atılım sıkıntısı olacak, metabolit birikimi artacaktır.
Alkol zehirlenmesi belirti ve bulguları, alınan alkol miktarına, kişinin özelliklerine (yaş vs) ve sağlık durumuna göre değişir. Genç yaşta ve kadınlarda belirtiler daha hızlı ve şiddetli gelişebilir. Alkol ile birlikte alınan ilaçlar da alkol zehirlenmesini şiddetlendirebilir.
Kronik alkol kullanımı olan bazı hastalarda tiamin eksikliğine bağlı Wernicke-Korsakoff Sendromu gelişebilir. Tiamin takviyesi gerekir.
Doz:
Kan alkol düzeyine göre görülen belirtiler:
- 20-30 mg/dl motor beceri yavaşlar, düşünme yargılama yeteneği bozulur,
- 30-80 mg/dl motor ve bilişsel sorunlar artar,
- 80-200 mg/dl koordinasyon ve yargılama bozuklukları, duygu durum değişkenliği, bilişsel işlevlerde bozulma,
- 200-300 mg/dl nistagmus, dizartri, bellek bozuklukları,
- 300-400 mg/dl konfüzyon, stupor,
- 400-500 mg/dl koma,
- 500 mg/dl solunum ve dolaşım merkezlerinin etkilenmesi, ölüm.
Belirtiler:
Belirti ve bulgular alınan alkol miktarı ve kan etanol düzeyi ile doğrudan ilişkilidir.
- Bulantı, kusma,
- Karın ağrısı,
- Sedasyon,
- Duygusal değişiklikler,
- Konuşma bozukluğu,
- Yürüme bozukluğu,
- Anksiyete,
- Gözlerde kayma,
- Koordinasyon bozukluğu,
- Dikkat bozukluğu,
- Solunum sıkıntıları,
- Koma.
Tanı:
Tanı için iyi bir anamnez ve fizik muayene gerekir.
Fizik muayenede karında hassasiyet, karaciğer ve dalak büyümesi, kalp ritmi, tendon refleksleri değerlendirilir.
Kan etanol düzeyine bakılır. Hastanın bilinci kapalı ise beyin tomografisi gerekebilir. Tam kan sayımı, biyokimyasal testler istenir.
Tedavi:
- Hastanın vital bulguları değerlendirilir. İhtiyaç varsa solunum desteği sağlanır, damar yolu açık tutulur.
- Varsa ikincil yaralanmalar tedavi edilir.
- Yaralanma ya da travmaya bağlı kafa içi kanama olasılığı varsa takip edilir.
- Kan glukoz düzeyi takip edilir.
Metil Alkol (Metanol) Zehirlenmesi (Sahte alkol)
Metil alkol boya inceltici, antifriz, cam temizleyici gibi ürünlerde kullanılır. Ancak bazen sahte içki üretiminde de kullanılabilir.
Metil alkol vücutta formaldehit ve formik asite dönüşür. Formik asit birikmesi, asidoz nedenidir. Metil alkol zehirlenmesi belirtileri formik asit ve formaldehit birikimine bağlı olarak ortaya çıkar.
Yasadışı üretilen alkollü içeceklerin tüketilmesi, kazayla alım veya intihar amaçlı kullanım nedeniyle zehirlenmeler görülebilir. Etil alkol zehirlenmesine oranla daha az sıklıkta görülmesine rağmen, metil alkol zehirlenmesi daha ciddi sonuçlar doğurur. Organ yetmezlikleri ve ölüm daha sık görülür.
Doz:
- 20 mg/dL altındaki miktarlarda belirti ve bulgu vermeyebilir.
- 20 mg/dL üzerinde merkezi sinir sistemi belirtileri ortaya çıkar.
- 40 mg/dL üzerinde ciddi zehirlenme bulguları ve göz sorunları gerçekleşir,
- 80-100 mg/dL üzerinde ölüm tehlikesi vardır.
Belirtiler:
Belirti ve bulgular metil alkol alımını takiben ortalama 24 saat (40 dakika-72 saat) içinde ortaya çıkar.
Belirti ve bulgular genellikle şunlardır:
- Karın ağrısı,
- Bulantı, kusma,
- Görme bozuklukları (ışığa hassasiyet, körlük vs),
- Baş ağrısı,
- Halsizlik,
- Huzursuzluk,
- Nöbetler,
- Bilinç bozuklukları,
- Koma.
Tanı:
- Tanı için iyi bir anamnez ve fizik muayene gerekir.
- Kan metanol düzeyine bakılır. Kan biyokimyasal testleri, elektrolit düzey takipleri, kan glukoz düzeyine bakılır.
- Göz muayenesi yapılır.
- Beyin tomografisi gerekebilir.
Tedavi:
- Hastanın vital bulguları değerlendirilir. İhtiyaç varsa solunum desteği sağlanır, damar yolu açık tutulur.
- Kan glukoz düzeyi takip edilir.
- İlk birkaç saat içinde gastrik lavaj yapılabilir.
- Destek tedavisi uygulanır.
- Antidot olarak etil alkol veya fomepizol kullanılır. Formaldehit ve formik asit oluşumunu engellerler.
- İleri vakalarda böbrek yetmezliği gelişmişse hemodiyaliz ihtiyacı olabilir.
Fotoğraf: Zafer Erdoğan