Vücudunuzda bağışıklık sisteminizin bir maddeye karşı beklemediğiniz bir yanıt vermesi, ona özgü antikorlar geliştirmesi ve tepki göstermesi alerjidir. Bu maddelere de alerjen denilir. Alerjenler normalde insanlarda reaksiyonlara neden olmaz. Ancak alerjilere yatkın atopik kişilerde reaksiyonlara neden olabilir. Vücudunuz her madde için bu tepkiyi göstermez. Alerjenler genelde kendisine karşı tepki gösterilen maddelerdir. Bazen alerjen olması beklenilmeyen maddelere karşı da çok nadir görülen alerjik reaksiyonlar oluşabilir.
Allerjenler vücudumuza solunum, sindirim, damar yolu veya cilde temas ile alınabilmekte ve allerjik tepkilerin ortaya çıkmasına neden olabilmektedirler.
Düşük miktarda alınan alerjenler ciddi reaksiyonlara neden olmasa da organlarda iltihabi bir sürecin başlamasına neden olabilirler. Bu iltihabi süreç kişiyi alerjenlere karşı aşırı duyarlı hale getirir (astım da hava yollarındaki iltihap gibi). Yani ilk karşılaştığında semptom geliştirmez ama diğer tetikleyicilere karşı (kimyasal maddeler, enfeksiyonlar, sigara dumanı vb) aşırı reaksiyon verecek duruma getirirler. Bu uyaranlar tetikleyici olarak adlandırılmaktadır. Bu tetikleyiciler hafif etkili alerjenler ile iltihabi bir süreç içerisindeki organlarda semptomlara neden olurlar. Alerjenler hem tetikleyici hem de iltihabi bir süreçten sorumlu olurken bazı tetikleyiciler de kronik bir iltihabi sürece neden olabilirler.
Bugüne kadar 1091 madde insan vücudunda alerjik reaksiyona neden olduğu için alerjen olarak kayıt edilmiştir. Alerjenler Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası İmmünolojik Dernekler Birliğinin (WHO/IUIS) Alerjen Adlandırma Alt Komitesi tarafından yapılan resmi kayıtlara göre ikiye ayrılır:
- Solunum yoluyla alınan alerjenler
- Sonunum yolu dışıyla alınan alerjenler
Solunum yoluyla alınan alerjenler nelerdir?
- Polenler
- Akarlarından kaynaklananlar
- Memeli hayvanlardan kaynaklananlar
- Böceklerden kaynaklananlar
- Mantar sporları
- Yosunlardan kaynaklananlar
Solunum yolu dışı alerjenler nelerdir?
- Gıda alerjenleri
- Böcek alerjenleri
- İlaç alerjenleri
- Kontak alerjenleri
- Diğer alerjenler
Tetikleyiciler nelerdir?
- Stres
- Sigara dumanı
- Egzersiz
- Enfeksiyonlar
- Hava kirliliği
Dünyada en sık alerjen etkenleri polenlerdir. Polenler tüm alerjenler arasında %30 oranında yaygındır. Benzer şekilde ikinci sırada %10 sıklık ile mantar sporları gelmektedir. Ardından akarlar ve gıda alerjenleri izlenmektedir. Plenler ve mantar sporları alerjenleri rüzgar akımı ile yayılırken burun, gözler ve akciğerlerde rahatsızlık oluşturabilirler. Diğer alerjenler ise vücuda temas ettikleri bölgelerde daha sık reaksiyon oluştururlar.
Alerjenlerle ilgili ayrıntılı bilgileri her bir alerjen hakkında hazırlanmış olan yazılarımızda okuyabilirsiniz.
Alerjenlerden nasıl korunabiliriz?
Alerjik reaksiyonlara sebep olan etkenin ne olduğuna göre alınacak tedbirlerle alerjene maruziyetin azaltılması sağlanabilir. Çevresel tedbirler bu konuda önemlidir. Bu tedbirleri aşama halinde şöyle sıralayabiliriz:
- Hastaya yönelik alerji değerlendirmesi ve testleri
- Ortamdaki alerjenlerin tespiti ve ölçümü
- Nem kontrolü
- Temizlik ve koruyucu kılıflar kullanma
- Düzenli süpürme ve vakumlama
- Evcil hayvanları vakumlama ve yıkama
- Hava filtresi kullanma
- Entegre haşere yönetimi
- Haşere geçişlerini engelleme
- Gıdaları kapalı tutma
- Rutubet ve küflerle mücadele