Airfryer sağlıklı mı? Riskleri nelerdir?
Airfryer artık günümüzde hızlı ve kolay yemek pişirme amacıyla hayatımızda önemli bir yer edinmiştir. Kullanım alanı her geçen gün artmaktadır. Farklı özelliklere sahip airfryer cihazları mevcuttur. Bu yazımızda airfryer cihazlarının genel özelliklerini, günlük hayat ve sağlık açısından faydalarını ve olası riskleri ele almaya çalıştık. Hayatımızı kolaylaştırmak için sürekli gelişen teknoloji bu cihazlarla daha sağlıklı bir hayata, daha sağlıklı gıdalar edinmeye vesile olacak mı?
Airfryer Nedir?
Airfryer esas olarak sıcak havayı kullanarak yemeklerin pişirilmesini / kızartılmasını sağlayan bir cihazdır. Elektrikle çalışır. Fırına göre daha küçüktür, daha az yer işgal eder ve mutfakta tezgah üstünde istenilen yere taşınabilir.
Airfryer temel olarak 5 ana bölümden oluşur.
- Yemeklerin yerleştirildiği bölüm
- Isıtma ünitesi
- Fan
- Isıtma işlemine göre yemeği yukarı veya aşağı hareket ettiren ızgara ünitesi
- Kontrol paneli
Airfryer elektrik kullanarak ısı üretir. Üretilen ısı konveksiyon prensibi ile pişirilmek istenen yemeğin etrafında çok hızlı bir şekilde dairesel hareketle dolaştırılır. Bu şekilde yemeğin her tarafına ısının ulaştırılması sağlanır. Pişirme işlemi esnasında, normal yemekte kullanılan miktarın % 10-15’i kadar bir yağ ilave edilir. Dolayısı ile kızartma işleminde yağdan %85-90 tasarruf imkanı sağlayabilir.
Yemekler airfryer ile kızartıldıklarında etrafında esmer bir renk oluşur. Yemeğe hoş bir görüntü veren, yemeğin dış kabuğunu çıtır çıtır yapan, lezzetini artıran bu esmer rengin nedeni pişirme işlemi esnasında aminoasitler ve indirgeyici şekerler arasında, aroma ve lezzet oluşturmak için gelişen bir dizi kimyasal reaksiyondur (maillard reaksiyonu). Bu işlemi geleneksel kızartma yöntemlerine göre, sıcak hava dalgası sayesinde çok daha az yağ kullanarak yapar.
Airfryer ile kırmızı et ürünleri, tavuk, balıklar, patates, sebzeler kızartılabilir. Meyve kurutma işlemi yapılabilir. Ancak soslu yiyecekler, hamurlar, yapraklı sebzeler, peynirli ürünler, panelenmiş veya dövülmüş ürünler airfyer için uygun olmayabilir. Dolayısı ile airfryer her yemeği pişirir artık fırına veya ocağa gerek yok anlayışı doğru değildir.
Yapılan çalışmalar airfryer ile yemek pişirmenin, geleneksel yöntemlere göre daha az enerji maliyeti olduğunu göstermektedir. Ancak enerji tüketimi cihazın türüne, büyüklüğüne ve özelliklerine göre farklılıklar gösterir. Bazı cihazların geleneksel yöntemlere göre yemekleri daha uzun sürede pişirdiği / kızarttığı, dolayısı ile daha fazla enerji sarfiyatına neden olduğunu iddia edenler de mevcuttur.
Airfryer Cihazlarının Olası Faydaları Nelerdir?
- Airfryer cihazları özellikle çalışan kişiler için hayatı kolaylaştıran cihazlardır. İşten dönüldüğünde hızla ve az bir eforla yemek yapma imkanı sağlar.
- Yemekleri pişirmek için daha az yağ kullanılır. Geleneksel kızartma veya pişirme yöntemlerine göre airfyer ile yemek pişirmek veya kızartmak %75-80 kadar yağdan tasarruf ettirir. Bu da geleneksel yöntemlerle pişirilen yemeklerde var olan trans yağlardan korunmamızı sağlar. Yemeklerin içerdiği fazla yağ esas olarak kilo artışı ve obezite açısından önemli bir risktir. Obezite ise multipil myeloma, meme kanseri, tiroid kanseri, pankreas kanseri, rahim kanseri, böbrek kanseri, over kanseri, kolon kanseri, rektum kanseri, karaciğer kanseri, safra kesesi kanseri, özefagus kanseri açısından risk oluşturur.
- Daha az yağ kullanıldığı için kan kolesterol düzeyini etkilemez. Dolayısı ile kalp ve damar hastalıkları riskini artırmaz.
- Daha az yağlı yiyecekler vücut kitle indeksinin korunmasına da yardımcı olur. Kilo kontrolü sağlar.
- Brokoli gibi bazı sebzeler airfryer ile daha gevrek ve lezzetli bir şekilde pişirilebilir. Sebze yemeklerini çok tercih etmeyenler için iyi bir alternatif olabilir.
- Mutfağınızda geleneksel kızartma ile oluşan yağ ve kızartma kokusu olmaz.
- Airfryer cihazlarının malzemesinin paslanmaz çelik olması istenir. Plastik parçalardan BPA (Bisphenol A) salınımı riski var, özellikle çocuklar için ciddi risk taşır, kanser yapar. Ayrıca cihazın kaplamalarının PFOA (perflorooktanoik asit) içermemesi gerekir. Bu yan ürünler de yüksek sıcaklıklara maruz kalındığında kanser riski oluşturabilir.
Airfryer Cihazlarının Olası Riskleri
- Geleneksel kızartma yönteminde kullanılan yağlar birden fazla kez kullanılabilmektedir. Özellikle fast food yiyecek sunumu yapan işletmeler için maliyeti azaltmak adına yağın tekrar kullanılması sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Kullanılan yağın tekrar ısıtılması polisiklik aromatik hidrokarbonların yanı sıra parçalanma ürünlerinin (hidrolize, oksitlenmiş, polimerize yan ürünler, vb.) oluşumuna neden olur. Polisiklik aromatik hidrokarbonlar ve diğer yan ürünler kanser açısından risk teşkil eder. Özellikle oluşan kromozom hasarına bağlı olarak meme kanseri, kolon kanseri, akciğer kanseri, prostat kanseri riski artar. Diğer taraftan bu yan ürünler var olan kanserlerin başka doku ve organlara metastaz yapma riskini de artırır. Bu durum fast food yiyecekler için en büyük endişe kaynaklarından birisidir.
- Özellikle patates kızartması esnasında nişastanın yüksek sıcaklıklara maruz kalması sonucu aminoasitler ve şekerler reaksiyona girerek akrilamid denilen bir maddenin oluşumuna neden olur. Akrilamid maddesi kızartılan ürüne kahverengimsi bir renk verir. Bu renk ürünün daha lezzetli olmasını ve güzel görünmesini sağlar. Ancak lezzet veren akrilamid maddesi böbrek, over veya rahim kanseri oluşumunda rol oynayabilir. Akrilamid aynı zamanda sinir sistemi üzerinde de nörotoksik etki gösterir. Özellikle çocuklarda uzun süre akrilamid alımı nörogelişimsel bozukluklara neden olabilir. Akrilamid aynı zamanda plasentadan geçebilme özelliğine sahiptir.
- Yapılan çalışmalar geleneksel kızartma yöntemlerine göre airfryer cihazlarında akrilamid oluşumunun daha az olabileceğini göstermektedir. Ancak bunun daha detaylı çalışmalar ile netleştirilmesi gerekir. Akrilamid sonuç itibarı ile az veya çok miktarda olsa da kanserojen etki gösterebilir. Airfryer cihazlarını kullanırken pişirme süresini en az düzeyde tutmak, daha az ürün koyarak süreyi kısaltmak gibi yöntemler akrilamid oluşumunu azaltabilir.
- Kolay ve hızlı bir şekilde ürün pişirmek hayatı kolaylaştırmaktadır. Ancak bu durum her gün kızartılmış ürün yenmesine ortam sağlayabilir. Her gün kızartılmış ürün yemek sağlığınızı olumsuz etkileyebilir. Dengesiz beslenme çok farklı hastalıkların gelişimine zemin hazırlayabilir. Airfryer kullanımının haftada birkaç kez ile sınırlandırılması daha sağlıklı beslenme açısından gereklidir.
- Airfryer ile yiyeceklerin yüksek sıcaklıklarda pişirilmesi / kızartılması, beraberinde ürünün yanma riskini de getirebilir. Yanmış ürünler başta mide kanseri olmak üzere karaciğer, kolon ve mesane kanseri riskini artırır.
- Geleneksel kızartma yöntemlerine (tavada kızartma veya derin kızartma vs) göre airfryer cihazlarının kullandığı teknoloji daha az yağ kullansa da tamamen sağlıklıdır demek doğru değildir. Bunların yerine buharda pişirme, basınçlı pişirme, soteleme, suda haşlama gibi yöntemler denenebilir. Bu yöntemler yemeklerin besin değerlerini korur, daha az yağ içerir.
Sonuç
Daha sağlıklı, daha güvenli, hızlı, pratik yemek pişirmek, kızartma yapmak gibi sloganlarla piyasaya sürülen airfryer cihazlar geleneksel yöntemlere göre daha az yağ kullanılmasına imkân sağlar. Sıcak hava etkisiyle kızartılan ürünler daha çıtır bir kabuğa sahiptir ve lezzetlidir.
Haftada birkaç defadan fazla kullanılmadığında belki kilo kontrolüne de imkân sağlar. Ancak kızartılabilen ürün yelpazesinin geniş olmaması, dengeli ve sağlıklı beslenme açısından risk oluşturabilir.
Geleneksel kızartma yöntemlerine göre kanserojen yan ürünleri oluşumu az olsa da tamamen ortadan kalmış değildir. Kanser riski devam etmektedir.
Airfryer cihazları özellikle son yıllarda hayatımıza girmiş ürünlerdir. Bu yeni teknolojinin sağlığımız üzerine olası etkilerinin daha fazla araştırılması gerekmektedir.