Afaziye eşlik eden bulgular nelerdir?
Afazi beynin dil ve konuşma bölgelerini etkileyen hasarlarının neden olduğu bir sağlık sorunudur. Bu hasarların pek çok farklı beyin bölgesinde farklı şiddetlerde olabildiği için belirtileri sadece afazi ile sınırlı değildir. Hasarlı bölgede beynin fonksiyonları kısıtlanır. Bazen doğrudan bazen de dolaylı olarak dil ve konuşma alanını etkilediğinden afazi oluşur. Ancak kendi hasar bölgesinin fonksiyonlarının bozulması sebebiyle oluşan belirtiler de meydana gelir. Bunlardan başlıcaları apraksi/dispraksi, dizartri, agrafi, aleksi, agnozi gibi bozukluklardır.
Apraksi ve Dispraksi
Beynin belirli bir bölgesindeki hasarın sebep olduğu en önemli nörolojik kaynaklı davranış bozukluğudur. Apraksi genellikle afazi ile ilişkilidir. Hastanın beceri gerektiren hareketleri yapamadığı görülür. Bu duruma apraksi denir. Dispraksi ise hastanın beceri gerektiren hareketlerinde azalma olasıdır.
Apraksi hastaları beceri gerektiren hareketleri yapmamaktadırlar. Çünkü ya becerileri kaybolmuştur veya bu beceriyi yerine getirebilecek motor hareketleri sağlayamamaktadırlar.Bu kısıtlılıklar vücudun, yüzün veya bacakların hareketlerini etkileyebilir. Bu duruma sebep olarak beynin sol yarımküresinin konuşma ve dil becerileri ile birlikte hareketi de etkileyen bir merkez olduğu düşünülmektedir.
İdeomotor apraksi
Hastanın hareket fonksiyonunu düşünebilmesine rağmen yerine getiremedeği bir durumdur. Hareket fonksiyonlarını yerine getiren merkeze giden nöronların hasarlanması ile oluştuğu düşünülmektedir.
Bukkofasiyal apraksi
Sözel apraksi olarak da ifade edilir. Hastada herhangi bir felç tablosu olmamasına rağmen ağız, dil ve dudak ile ilişkili beceriler istemli olarak gerçekleştirilemez. Yüz kaslarının istemli hareketi gerçekleşemediğinden ya da zayıfladığından hasta söylemek istediklerini söyleyemez. Durumun şiddetine bağlı olarak hasta hiç konuşamayabilir. Bu durumda Broca afazisine benzer bir görünüm oluşur. Anomik veya Wernicke afazi vakalarında bukkofasiyal apraksi nadirdir. Global afazide bukkofasiyal apraksi yaygın olsa da, anomalinin test edilmesi, anlama bozukluğu nedeniyle zor olabilmektedir.
Agrafi ve Aleksi
Aleksi okuma bozukluklarını ifade ederken ağrafi yazma bozukluklarına işaret eder. Bu kısıtlılıklar rastlantısal değildir. Beyinde meydana gelen hasardan kaynaklanan kazanılmış belirtilerdir. Aleksi ve agrafi genellikle beyin hasarı nedeniyle edinilmiş bir dil bozukluğu olan afazi ile ilişkili olarak düşünülür.
Bazen aleksi tek başına görülebilir. Hasta sadece okuyamaz. Buna agrafisiz aleksi veya saf aleksi denir. Aynı zamanda saf kelime körlüğü olarak da adlandırılmaktadır.
Dizartri
Dizartri motor konuşma bozukluğudur. Altta yatan nöropatolojiye göre sınıflandırılabilir. Dizartride konuşma bozulmuş veya azalmıştır. Bu durum sosyal etkileşimi ve yaşam kalitesini azaltabilecek şekilde sözel iletişimi engeller.
Konuşmanın oluşmasında etkili olan kas gruplarının kontrolünde kısıtlılığın sonucunda koordine olamama oluşabilmektedir.
Dizartri, birçok nörolojik durumun sık görülen bir belirtisidir ve genellikle ilerleyici bir nörolojik hastalık ile ilişkilidir. İletişim, kişiliği ve sosyal ilişkileri ifade etme ile bütünleşik olduğu için hasta ve aileleri üzerinde derin bir etkiye sahiptir.
Agnozi
Agnozi kazanılmış beyin hasarının bir sonucu olarak meydana gelir. Agnozili hastalar uyaranları normal algılamasına rağmen bu uyaranları tanıma yeteneğini yitirmiştir.
Agnozi tipik olarak duyusal uyaranı tanımakta yetersizlik olarak tanımlanır. Örneğin, hasta aile üyeleri veya yakın arkadaşlar gibi tanıdık kişilerin yüzleri ile karşılaşıltığında bu kişileri tanımlayamaz, hatta tanıdık olduklarını dahi fark edemez.
Agnozi görsel, işitsel ve dokunsal da dâhil olmak üzere herhangi bir duyusal modeldeki uyaranların tanınmasını etkileyebilir, ancak görsel agnozi, bozukluğun en yaygın şeklidir.